Jama ustna stanowi początkowy punkt naszego układu pokarmowego i pełni szereg ważnych ról w realizacji wielu kluczowych funkcji organizmu człowieka. Poza podstawowym udziałem w mechanicznym przetwarzaniu pokarmu, dzięki jej specyficznej budowie człowiek może mówić i odczuwać smaki. Jama ustna jest również pierwszą barierą ochronną dla zewnętrznych patogenów.
Składa się z kilkunastu wzajemnie powiązanych struktur, z których każda ma unikalne funkcje i odgrywa niezastąpioną rolę w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej oraz układu pokarmowego.
Budowa i anatomia jamy ustnej
Jama ustna stanowi początek układu pokarmowego i odpowiada za realizację funkcji żucia, początek rozkładu niektórych składników odżywczych oraz mowy.
Te procesy są możliwe dzięki kilkunastu podstawowym strukturom, które działają razem w synchronii. Tutaj omówimy każdą z nich oddzielnie.
Wargi (labia oris łac.)
Wargi stanowią struktury mięśniowe, które z zewnątrz pokryte są skórą, a od wewnątrz błoną śluzową. Służą do zamykania jamy ustnej i aktywnie uczestniczą w ruchach żucia, piciu płynów, mowie, a także w wyrażaniu emocji poprzez różne mimiki.
Są bogate w zakończenia nerwowe, dlatego są bardzo wrażliwe na dotyk i temperaturę.
Policzki (bucae łac.)
Policzki tworzą i określają boczne ściany jamy ustnej i również są pokryte błoną śluzową od strony wewnętrznej.
Podniebienie (palatum łac.)
Podniebienie dzieli się na dwa rodzaje – twarde i miękkie.
Twarde podniebienie znajduje się w górnej części jamy ustnej i składa się z kostnej struktury pokrytej błoną śluzową. Bierze udział w artykulacji i oddziela jamę ustną od jamy nosowej.
Miękkie podniebienie znajduje się w tylnej części jamy ustnej i jest zbudowane z mięśni oraz tkanki łącznej. Bierze udział w procesie połykania, chroniąc przed przedostaniem się pokarmu i płynów do jamy nosowej oraz tchawicy, kierując pokarm do gardła.
Dziąsła (gingivae łac.)
Dziąsła to gęste struktury zbudowane z tkanki łącznej i pokryte nabłonkiem śluzowym.
Ich rolą jest otaczanie podstaw zębów, chroniąc je przed bakteriami oraz wspierając zdrowie kości wyrostka zębodołowego.
Język (lingua łac.)
Język to jeden z najsilniejszych mięśni w ludzkim ciele, który ma szczególnie duże znaczenie.
Odgrywa niezastąpioną rolę w żuciu, połykaniu oraz w odczuwaniu smaków. Ponadto, dzięki jego złożonej budowie, człowiek jest zdolny do mówienia.
Język jest pokryty błoną śluzową, która zawiera brodawki, w których znajdują się receptory smakowe. Bierze udział w mechanicznym mieszaniu pokarmu ze śliną oraz w jego połykaniu.
Zęby (dentes łac.)
Zęby to twarde struktury, które bezpośrednio uczestniczą w żuciu, rozdrabniając pokarm na mniejsze i łatwiejsze do strawienia cząstki.
Dorośli ludzie mają 32 zęby, które dzielą się na różne rodzaje w zależności od funkcji – siekacze, kły, przedtrzonowce i trzonowce. Każda z tych grup ma specyficzną formę, strukturę i funkcję.
Gruczoły ślinowe (glandulae salivariae łac.)
Gruczoły ślinowe odpowiadają za produkcję i wydzielanie śliny, która nawilża pokarm, ułatwia żucie, połykanie oraz rozpoczyna rozkład węglowodanów już w jamie ustnej.
Gruczoły ślinowe dzielą się na pary i wyróżnia się trzy główne rodzaje – podjęzykowe, podżuchwowe i przyuszne.
Gardło (przełyk)
Gardło to struktura przejściowa między jamą ustną a przełykiem.
Bierze udział w procesie połykania i zapobiega przedostawaniu się pokarmu i śliny do tchawicy.
Migdałki (tonzile)
Migdałki to struktury limfoidalne. Mają duże znaczenie dla układu odpornościowego, stanowiąc barierę między światem zewnętrznym a układem oddechowym, wychwytując patogeny, które dostają się z powietrzem do ust i dróg oddechowych.
Wszystkie struktury znajdujące się w jamie ustnej działają w pełnej koordynacji, aby procesy przez nią realizowane mogły przebiegać prawidłowo.Funkcje ust, zębów i dziąseł
Wszystkie struktury w jamie ustnej odgrywają kluczową rolę w wielu ważnych i niezastąpionych funkcjach ludzkiego organizmu.
Odżywianie
W ustach zaczynają się pierwsze kroki w procesie trawienia.
Główne funkcje jamy ustnej w odżywianiu to:
- Mechaniczne rozdrabnianie pokarmu – zęby mechanicznie rozcierają i rozdrabniają pokarm na mniejsze cząstki, ułatwiając jego dalsze chemiczne rozkładanie w żołądku i jelitach.
- Mieszanie pokarmu ze śliną – ślina wydzielana przez gruczoły ślinowe jest bogata w enzymy (głównie amylazę). Dzięki temu proces rozkładu niektórych składników odżywczych (głównie węglowodanów) rozpoczyna się już w ustach.
- Połykanie – język i podniebienie pomagają w formowaniu kęsa pokarmowego i kierują go do gardła w celu połknięcia i dotarcia do żołądka przez przełyk.
Komunikacja
Dzięki językowi, wargom i podniebieniu ludzie mogą wydawać dźwięki i słowa.
Zęby również odgrywają rolę w artykulacji określonych dźwięków, najczęściej spółgłosek takich jak „t”, „d”, „s” i „z”.
Wargi i mięśnie twarzy pomagają również w wyrażaniu różnych emocji, które są ważną częścią komunikacji niewerbalnej.
Odczuwanie smaków
Odczuwanie smaków realizowane jest głównie przez język i w mniejszym stopniu podniebienie.
Są one pokryte receptorami, zwanymi kubkami smakowymi. Przyjmują one informacje o danym smaku – słodkim, słonym, kwaśnym i gorzkim. Następnie przesyłają je do mózgu, który je przetwarza. W ten sposób odczuwamy różne smaki.
Ochrona układu odpornościowego
Jama ustna pełni również ważną funkcję odpornościową.
Ślina zawiera enzymy, które nie uczestniczą w trawieniu, lecz w ochronie odpornościowej. One, wraz z przeciwciałami, chronią jamę ustną i cały organizm przed bakteriami i innymi patogenami, które się do niej dostają.
Odpowiednie suplementy dla zdrowej jamy ustnej
Rodzaje chorób jamy ustnej, zębów i dziąseł
Z powodu bezpośredniego i ciągłego narażenia na czynniki zewnętrzne, choroby jamy ustnej, zębów i dziąseł są częste i mogą mieć poważne konsekwencje dla ogólnego zdrowia.
Choroby mogą obejmować:
- Próchnica – niszczenie szkliwa i zębiny (warstw zdrowego pokrycia zęba). Najczęściej jest spowodowana zaburzeniami kwasowości i naturalnej flory w ustach. Prowadzi do bólu przy żuciu, spożywaniu zimnych lub gorących pokarmów i napojów, a także kwaśnych i cierpkich pokarmów. Zaniedbanie problemu pogłębia infekcję i może prowadzić nawet do utraty zęba.
- Zapalenie dziąseł – stan zapalny dziąseł, najczęściej powodowany przez gromadzenie się płytki nazębnej (bakterii i resztek) wzdłuż linii dziąseł. Objawy obejmują obrzęk i zaczerwienienie dziąseł, zwiększoną wrażliwość oraz krwawienie przy dotyku i myciu zębów. Zaniedbanie prowadzi do rozwoju periodontytis.
- Periodontytis – zaawansowana forma zapalenia dziąseł, która obejmuje struktury podtrzymujące aparat zębowy (kość wyrostka zębodołowego). Często prowadzi do utraty zęba, a w cięższych przypadkach – do zniszczenia tkanki kostnej.
- Kandydoza jamy ustnej – zwana również pleśniawką, jest infekcją spowodowaną nadmiernym wzrostem grzyba Candida albicans. Objawia się pojawieniem białych nalotów na języku, wewnętrznej stronie policzków i podniebieniu, a także zwiększoną wrażliwością i bólem w ustach.
- Halitoza (nieświeży oddech) – przyczyny mogą być różne – od zwiększonej aktywności bakteryjnej i zaburzonego równowagi mikrobiologicznej w jamie ustnej, po choroby dziąseł i zębów, suchość w ustach, zaburzoną kwasowość i inne. Wpływa głównie na kontakty społeczne i interakcje, często będąc objawem innego schorzenia.
- Rak jamy ustnej – ogólne pojęcie dla różnych złośliwych nowotworów. Dotyczy jamy ustnej i jej struktur. Najczęściej występuje rak języka, dziąseł i policzków, z objawami takimi jak pojawienie się białawej zmiany, często bolesnej, krwawienie, obrzęk, ból.
Dbanie o jamę ustną oraz regularne wizyty u dentysty są niezwykle ważne dla profilaktyki i wczesnego wykrywania tych chorób. Używanie wysokiej jakości past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej ma kluczowe znaczenie, podobnie jak regularne i prawidłowe mycie zębów i języka.
Dbanie o ciało zaczyna się od dbania o usta.
Często zadawane pytania
Czy przyczyną nieświeżego oddechu może być zaburzona kwasowość w ustach?
Tak, zaburzona kwasowość prowadzi do dysbalansu w mikroflorze bakteryjnej, co może powodować procesy gnilne i nieświeży oddech.
Czy próchnica jest niebezpieczna?
Sama w sobie próchnica nie jest niebezpieczna, ale jej zaniedbanie prowadzi do poważniejszych stanów, które mogą skutkować usunięciem zębów.
Czy może rozwinąć się rak języka?
Tak, rak języka jest stosunkowo często spotykany.
1 komentarz
Много полезно четиво!
Dodaj komentarz