Przedawkowanie magnezu: Objawy i skutki uboczne

Magnez jest jednym z najważniejszych minerałów w ludzkim ciele, biorącym udział w ponad 300 procesach enzymatycznych – od funkcji mięśni i przewodnictwa nerwowego po metabolizm energetyczny. Mimo że niedobór magnezu jest powszechny, szczególnie w przypadku stresu, intensywnego uprawiania sportu lub niezdrowej diety, nie należy lekceważyć również możliwości nadmiernego spożycia. Powodem coraz częstszych przypadków przedawkowania jest rosnące dążenie ludzi do zapewnienia sobie odpowiedniej ilości tego minerału, na skutek silnej reklamy dotyczącej jego korzyści i znaczenia. Choć rzadko, przedawkowanie magnezu może być wręcz niebezpieczne, zwłaszcza przy określonych stanach zdrowotnych.

Tak – przedawkowanie magnezu jest możliwe, szczególnie gdy jest przyjmowany w formie suplementów diety lub leków, a nie poprzez żywność. U zdrowych osób z prawidłowo funkcjonującymi nerkami nadmiar magnezu jest zwykle usuwany z moczem. Przy jednorazowym spożyciu większych ilości, układ pokarmowy również reaguje, przyspieszając pasaż jelitowy. Jednak przy spożyciu wysokich dawek (szczególnie powyżej 350 mg elementarnego magnezu dziennie z suplementów) lub przy upośledzonej funkcji nerek, ryzyko kumulacji w organizmie i związanych z tym skutków ubocznych znacznie wzrasta.

Magnez staje się toksyczny przy nadmiernym stężeniu we krwi (hipermagnezemia), ponieważ wpływa bezpośrednio na aktywność elektryczną komórek, zwłaszcza w tkance serca i nerwowej. Nadmiar hamuje ośrodkowy układ nerwowy, obniża napięcie mięśniowe, spowalnia przewodnictwo serca i pogarsza odruchy. W ciężkich przypadkach może prowadzić do arytmii serca, depresji oddechowej, a nawet zatrzymania akcji serca. Jest to szczególnie niebezpieczne u osób z niewydolnością nerek, u których usuwanie magnezu jest utrudnione.

Prawidłowe stężenie magnezu w surowicy wynosi między 0,75 a 0,95 mmol/L (1,8 – 2,3 mg/dL). Objawy toksyczności mogą wystąpić przy poziomach powyżej 1,5 mmol/L (3,6 mg/dL), a poważne i zagrażające życiu skutki – przy stężeniach powyżej 2,5 mmol/L (6,0 mg/dL). Przypadki śmiertelne obserwuje się zwykle przy poziomach powyżej 3,5–5,0 mmol/L, szczególnie jeśli zatrucie nie zostanie opanowane na czas.

Przedawkowanie magnezu objawia się stopniowo, w zależności od jego stężenia we krwi i indywidualnej tolerancji. Większość objawów wynika z zahamowania pobudliwości nerwowo-mięśniowej, ponieważ magnez działa jako naturalny antagonista wapnia i spowalnia aktywność komórkową.

• Nudności i wymioty – to wczesne objawy łagodnego przedawkowania. Wysoki poziom magnezu drażni ośrodek wymiotny w pniu mózgu.
  
• Osłabienie mięśni – magnez hamuje uwalnianie acetylocholiny w synapsach nerwowo-mięśniowych, co utrudnia skurcze mięśni.
  
• Niskie ciśnienie krwi (hipotonia) – naczynia krwionośne rozszerzają się pod wpływem magnezu, co może prowadzić do osłabienia, zawrotów głowy, a nawet omdlenia.
  
• Spowolnione odruchy – klasyczny objaw neurologiczny przy wyższych stężeniach magnezu w surowicy.
  
• Spowolnione tętno (bradykardia) – wynik zahamowanego przewodzenia impulsów w układzie przewodzącym serca.
  
• Trudności w oddychaniu – przy wysokich poziomach magnez hamuje ośrodek oddechowy w mózgu, co może prowadzić do depresji oddechowej.
  
• Arytmię serca i zatrzymanie akcji serca – najpoważniejsze i zagrażające życiu objawy, gdy magnez osiąga toksyczne wartości powyżej 2,5–3,5 mmol/L.
  

Normalnie organizm usuwa nadmiar magnezu przez nerki, dlatego poważna toksyczność występuje zwykle tylko w określonych sytuacjach lub przy błędach dawkowania.

• Niewydolność nerek – najważniejszy czynnik ryzyka. Gdy nerki nie filtrują skutecznie, magnez szybko się kumuluje, nawet przy umiarkowanym spożyciu.
  
• Przyjmowanie wysokich dawek suplementów lub leków magnezowych – szczególnie przy samoleczeniu siarczanem magnezu, mlekiem magnezowym lub przeczyszczającymi preparatami magnezowymi.
  
• Łączne stosowanie leków zatrzymujących magnez – takich jak niektóre diuretyki, NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne) lub inhibitory pompy protonowej.
  
• Zaawansowany wiek – funkcja nerek zmniejsza się z wiekiem, co zwiększa ryzyko kumulacji.
  
• Choroby tarczycy lub kory nadnerczy – mogą wpływać na równowagę elektrolitową i wydalanie magnezu.
  
• Dożylne podanie magnezu – zazwyczaj w warunkach szpitalnych, ale przy nieprawidłowej szybkości wlewu może prowadzić do ostrej toksyczności.
  

Niezależnie od obecności czynników ryzyka, warto zachować ostrożność przy przyjmowaniu suplementów diety zawierających wysokie dawki niezbędnych substancji i pierwiastków, jak w przypadku magnezu, ze względu na ryzyko zatrucia i przedawkowania.

U dzieci, a zwłaszcza noworodków i niemowląt, toksyczność magnezu rozwija się szybciej i może być bardziej niebezpieczna ze względu na niedojrzałą funkcję nerek i mniejszą masę ciała. Nawet stosunkowo niewielkie dawki, przyjmowane w formie suplementów, leków (np. siarczanu magnezu) lub nadmiernego stosowania magnezowych roztworów przeczyszczających, mogą prowadzić do hipermagnezemii.

Objawy u dzieci obejmują:

• wiotkość i słaby płacz;
  
• spowolnione lub brakujące odruchy;
  
• hipotonia mięśniowa („syndrom wiotkiego dziecka”);
  
• senność, letarg lub epizody bezdechu;
  
• spowolnione tętno i trudności w oddychaniu w cięższych przypadkach.
  

Szczególnie narażone są noworodki, których matki otrzymywały wysokie dawki siarczanu magnezu w trakcie ciąży (na przykład w przypadku stanu przedrzucawkowego). W takich przypadkach obserwuje się przejściową depresję ośrodkowego układu nerwowego oraz osłabienie oddechowe już przy urodzeniu.

W przypadku podejrzenia toksyczności magnezu leczenie zależy od nasilenia objawów oraz poziomu magnezu we krwi.

1. Odstawienie źródła – Natychmiastowe zaprzestanie przyjmowania magnezu doustnie lub dożylnie.
   

2. Dożylne podanie glukonianu wapnia lub chlorku wapnia – Wapń fizjologicznie przeciwdziała działaniu magnezu na mięśnie i serce, stabilizując układ przewodzenia serca i przywracając odruchy. Podawany jest powoli dożylnie w warunkach szpitalnych.
   

3. Nawodnienie i forsowana diureza – W przypadku łagodnego do umiarkowanego zatrucia dożylne podanie roztworu soli fizjologicznej z diuretykami (np. furosemidem) wspomaga nerkowe usuwanie magnezu.
   

4. Hemodializa – W ciężkich przypadkach, szczególnie przy zaburzonej funkcji nerek, hemodializa jest najskuteczniejszą metodą szybkiego obniżenia poziomu magnezu.
   

5. Monitorowanie – Kontroluje się rytm serca, ciśnienie krwi, częstość oddechów oraz poziomy magnezu, wapnia i potasu we krwi.

W praktyce rzadko zachodzi potrzeba zastosowania wszystkich powyższych kroków – najczęściej wystarczające okazują się odstawienie źródła magnezu i intensywne nawodnienie, szczególnie w lżejszych przypadkach.

Najpewniejszym sposobem uniknięcia przedawkowania jest przestrzeganie zalecanych dziennych dawek (RDA) odpowiednio do wieku i stanu zdrowia, bez jednoczesnego łączenia różnych źródeł magnezu (np. suplementów i środków przeczyszczających). Wybieraj formy o wyższej biodostępności i niższym ryzyku podrażnienia żołądka (takie jak glicynian lub cytrynian magnezu) i unikaj samodzielnego zwiększania dawki przy chorobach przewlekłych. W przypadku chorób nerek lub stosowania leków wpływających na gospodarkę magnezem, skonsultuj się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji. Szczególną ostrożność należy zachować u dzieci, kobiet w ciąży oraz osób starszych.

Ile magnezu to za dużo?

Toksyczny próg dla magnezu pochodzącego z suplementów to około 350 mg/dzień u zdrowych dorosłych, ale przy kumulacji z różnych źródeł lub przy niewydolności nerek nawet niższe dawki mogą być niebezpieczne.

Jak szybko pojawiają się objawy przedawkowania?

Zazwyczaj w ciągu kilku godzin po jednorazowym przyjęciu dużej dawki lub w ciągu kilku dni w przypadku przewlekłego gromadzenia. Pierwsze objawy to często dolegliwości żołądkowe i osłabienie.

Czy jedzenie może spowodować przedawkowanie magnezu?

Nie. Magnez pochodzący z żywności nie prowadzi do toksyczności przy prawidłowej funkcji nerek, ponieważ nadmiar jest łatwo usuwany z moczem.

Źródła:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554593/