L-karnityna: Istota i korzyści dla organizmu

Dla wielu może to być nowość, ale jak już wspomnieliśmy powyżej, L-karnityna to nie suplement diety, lecz naturalny związek, który odgrywa kluczową rolę w organizmie człowieka.

Jest to związek czwartorzędowy amoniowy (forma związku azotowego z czterema grupami organicznymi, który zawsze ma dodatni ładunek), pochodna aminokwasów lizyny i metioniny.

Jego podstawowa funkcja biologiczna polega na transporcie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych przez wewnętrzną błonę mitochondrialną, gdzie są one utleniane w celu wytworzenia energii w postaci adenozynotrójfosforanu (ATP). Proces ten znany jest jako beta-oksydacja.

L-karnityna nie jest uznawana ani za witaminę, ani za niezbędny składnik odżywczy u zdrowych osób, ale w warunkach zwiększonego obciążenia, niedoborów czy zaburzeń metabolicznych może stać się „warunkowo niezbędnym składnikiem odżywczym”.

W organizmie człowieka L-karnityna występuje głównie w dwóch aktywnych formach:

• L-karnityna – podstawowa forma, uczestniczy w transporcie kwasów tłuszczowych do mitochondriów. Występuje w mięśniach, wątrobie, nerkach i mózgu.
  

• Acetylo-L-karnityna (ALCAR) – forma acetylowana o lepszej przyswajalności przez mózg, związana z aktywnością neuroprzekaźników i funkcjami poznawczymi.

Jeśli jednak chodzi o suplementację L-karnityną w formie dodatków diety, nauka opracowała również inne formy, różniące się od tych naturalnie występujących w naszym ciele. Oto one.

L-karnityna L-tartrat

Jest połączona zkwasem winowymw celu lepszego wchłaniania. Często stosowana w suplementach dla sportowców. Popularna przy treningach ze względu na możliwy wpływ na regenerację i redukcję bólu mięśni, zwiększenie wytrzymałości oraz intensyfikację lipolizy (spalania tłuszczu na energię).

Propionylo-L-karnityna

Połączona z kwasem propionowym i stosowana głównie w celu poprawy krążenia oraz przy chorobach naczyń obwodowych. Ma pozytywny wpływ na funkcje układu sercowo-naczyniowego i produkcję tlenku azotu.

Glicyno-propionylo-L-karnityna (GPLC)

Połączenie propionylo-L-karnityny z aminokwasem glicyną. Może wspomagać produkcję energii i rozszerzanie naczyń krwionośnych podczas wysiłku fizycznego.

L-karnityna jest syntetyzowana endogennie w wątrobie, nerkach i mózgu z aminokwasów lizyny i metioniny, przy udziale kofaktorów takich jak witamina C, witamina B6, niacyna i żelazo. Proces składa się z kilku etapów, a ostatni z nich to hydroksylacja γ-butyrobetainy do L-karnityny.

Po syntezie L-karnityna jest transportowana do tkanek o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym – głównie mięśni szkieletowych i serca. Tam uczestniczy w transporcie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych przez wewnętrzną błonę mitochondrialną za pomocą systemu transportu zależnego od karnityny (CPT-I i CPT-II), gdzie są one utleniane w celu wytworzenia energii.

Nadmiar usuwany jest przez nerki, jednak reabsorpcja kanalikowa jest bardzo skuteczna – straty występują głównie przy zaburzonej funkcji nerek.

L-karnityna odgrywa kluczową rolę w metabolizmie komórkowym i zdrowiu wielu układów organizmu. Choć często kojarzona z suplementami dla sportowców, jest istotnym składnikiem biologicznym o udowodnionych właściwościach.

Regulator energii

Podstawową funkcją L-karnityny jest transportowanie kwasów tłuszczowych do mitochondriów, gdzie wykorzystywane są do produkcji energii. Jest to szczególnie ważne w tkankach o wysokim zużyciu energii, takich jak mięśnie i serce.

Układ nerwowy

Badania pokazują, że acetylo-L-karnityna poprawia funkcje poznawcze, zwłaszcza u osób starszych lub w stanach takich jak neuropatia cukrzycowa, depresja i demencje.

Układ sercowo-naczyniowy

L-karnityna może wspierać pracę mięśnia sercowego, poprawiać tolerancję wysiłku fizycznego i zmniejszać objawy niewydolności serca. Związana jest także z niższym poziomem trójglicerydów i cholesterolu LDL.

Aktywność fizyczna i sport

Suplementy z L-karnityną są powiązane z lepszym regenerowaniem się po treningu, zmniejszeniem bólu mięśni i możliwym wzrostem wytrzymałości przy długotrwałym wysiłku, chociaż efekty różnią się w zależności od osoby.

Cukrzyca i wrażliwość na insulinę

Istnieją dane, że L-karnityna może poprawiać metabolizm glukozy i pozytywnie wpływać na wrażliwość insulinową, zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą typu 2.

Zdrowie wątroby

W przypadku niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD) i innych chorób metabolicznych wątroby, L-karnityna może poprawić funkcje wątrobyi zmniejszyć odkładanie się tłuszczu w tym narządzie.

Płodność i funkcje rozrodcze

U mężczyzn z zaburzeniami parametrów nasienia, L-karnityna wiąże się z poprawą ruchliwości i jakości plemników. Wykorzystywana jest także w niektórych terapiach niepłodności męskiej.

Przewlekłe stany zapalne

Zmniejsza markery stanu zapalnego (takie jak CRP i TNF-α), zwłaszcza u osób z przewlekłymi chorobami metabolicznymi, w tym otyłością i problemami sercowo-naczyniowymi.

Odchudzanie

Choć efekt na masę ciała nie jest spektakularny, L-karnityna może wspomagać redukcję tkanki tłuszczowej, zwłaszcza w połączeniu z dietą i aktywnością fizyczną.

L-karnityna może być dostarczana zarówno z pożywieniem, jak i syntetyzowana w organizmie lub przyjmowana w formie suplementów diety. Oto główne źródła.

Produkty bogate w L-karnitynę

Najlepszymi naturalnymi źródłami są produkty pochodzenia zwierzęcego. Ilość L-karnityny zależy od rodzaju mięsa i sposobu przygotowania.

Przykłady produktów bogatych w L-karnitynę:

• Mięso jagnięce – ~210 mg na 100 g
  

• Wołowina – ~80 mg na 100 g
  

• Wieprzowina – ~25 mg na 100 g
  

• Kurczak – ~5 mg na 100 g
  

• Ryby – ~5 mg na 100 g
  

• Mleko i produkty mleczne – około 3–8 mg na 100 ml
  

Produkty roślinne zawierają pomijalnie małe ilości – dlatego weganie i wegetarianie często mają niższy poziom L-karnityny w organizmie.

Synteza endogenna

Ludzkie ciało syntetyzuje L-karnitynę w wystarczających ilościach z aminokwasów lizyna i metionina, przy udziale witaminy C, żelaza, witamin B3 i B6. W przypadku niedoboru któregoś z tych kofaktorów lub problemów z nerkami, synteza może być zaburzona.

Suplementy diety

Dostępne są w różnych formach – tabletki, kapsułki, proszki i płyny.

Najczęściej stosowane formy to:

• L-carnitine base – standardowa forma
  

• Acetyl-L-carnitine (ALCAR) – lepiej przenika przez barierę krew–mózg
  

• L-carnitine L-tartrate – często w suplementach sportowych
  

• Propionyl-L-carnitine – stosowana w celu wsparcia układu sercowo-naczyniowego
  

Dodatkowa suplementacja L-karnityny jest zalecana w stanach związanych z niedoborem lub zwiększonym zapotrzebowaniem.

Oto, co warto wiedzieć:

• Weganie i wegetarianie, którzy nie spożywają produktów pochodzenia zwierzęcego – głównego źródła L-karnityny w diecie.
  

• Osoby z chorobami wątroby lub nerek, u których synteza lub reabsorpcja L-karnityny jest zaburzona.
  

• Sportowcy i osoby aktywne fizycznie – w celu wsparcia procesów energetycznych i regeneracji.
  

• Osoby z zespołem metabolicznym, cukrzycą typu 2 lub chorobami sercowo-naczyniowymi, u których suplementacja L-karnityną może mieć działanie metaboliczne lub kardioprotekcyjne.
  

• Osoby starsze, u których naturalna produkcja zmniejsza się z wiekiem.
  

• Mężczyźni z problemami z płodnością, ponieważ L-karnityna wspomaga ruchliwość plemników.
  

Zalecany jest również w przypadku stwierdzonego niedoboru, potwierdzonego badaniami laboratoryjnymi.

Maksymalne dzienne dawki L-karnityny zazwyczaj mieszczą się w przedziale od 1 do 3 gramów, przy czym dla większości zdrowych dorosłych 2 gramy dziennie to bezpieczna i skuteczna dawka. W niektórych przypadkach klinicznych, pod nadzorem lekarza, dawki mogą sięgać nawet 4 g, jednak przekraczanie tych ilości nie jest zalecane ze względu na możliwe skutki uboczne.

Zalecany okres stosowania zależy od celów – w przypadku potrzeb sportowych lub wsparcia metabolizmu można stosować cyklicznie przez kilka miesięcy, z możliwością przerw. Przy niedoborach lub stanach przewlekłych stosowanie może być długotrwałe, ale pod kontrolą lekarza.

L-karnityna jest lepiej przyswajana, gdy jest przyjmowana na czczo lub przed treningiem, ponieważ wspomaga to jej maksymalne wykorzystanie w metabolizmie komórkowym i produkcji energii. Może być również przyjmowana po posiłku, szczególnie jeśli powoduje dyskomfort na pusty żołądek.

Połączenia z innymi składnikami odżywczymi, takimi jak koenzym Q10, kompleks witamin z grupy B i kwasy tłuszczowe omega-3 często zwiększają efekt działania L-karnityny, zwłaszcza jeśli celem jest wsparcie układu sercowo-naczyniowego i metabolizmu energetycznego.

Zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą przed długotrwałym stosowaniem lub łączeniem z innymi suplementami i lekami.

Możliwe skutki uboczne stosowania L-karnitynysą zazwyczaj rzadkie i łagodne, szczególnie przy przestrzeganiu zalecanych dawek. Do najczęściej występujących należą dyskomfort żołądkowy, nudności, biegunka lub skurcze mięśni. Przy wyższych dawkach niektóre osoby mogą odczuwać rybi zapach w płynach ustrojowych, co jest nieszkodliwe, ale może być nieprzyjemne.

W rzadkich przypadkach, u osób z problemami nerek lub wątroby, stosowanie L-karnityny powinno być dokładnie monitorowane, ponieważ procesy metabolicznemogą zostać zaburzone. Przy długotrwałym stosowaniu bez konsultacji z lekarzem rośnie ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Ważne jest, aby pamiętać, że L-karnityna może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego zaleca się poinformować lekarza, jeśli jest regularnie przyjmowana. W przypadku wystąpienia nietypowych objawów lub reakcji alergicznych należy przerwać stosowanie i skonsultować się z lekarzem.

Czym jest L-karnityna?

L-karnityna to naturalna substancja, którą nasz organizm syntetyzuje z aminokwasów lizyny i metioniny, biorąca udział w ważnych procesach komórkowych, takich jak transport kwasów tłuszczowych i metabolizm energetyczny.

Jak można ją dodatkowo dostarczyć?

L-karnityna naturalnie występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego, szczególnie w mięsie jagnięcym, wołowym i wieprzowym, a także może być przyjmowana jako suplement diety.

Czy L-karnityna pomaga w odchudzaniu?

Przyjmowanie L-karnityny samo w sobie nie prowadzi do redukcji tkanki tłuszczowej, ale w połączeniu z dietą i aktywnością fizyczną może przyspieszyć ten proces dzięki zwiększonej produkcji energii.

Źródła:

https://ods.od.nih.gov/factsheets/Carnitine-HealthProfessional/