- Czym jest zapalenie żołądka?
- Rodzaje zapalenia żołądka
- Odpowiednie suplementy przy zapaleniu żołądka
- Przyczyny jego rozwoju
- Objawy i wczesne rozpoznanie
- Choroby powiązane i powikłania
- Do takich schorzeń należą:
- Diagnostyka i badania
- Leczenie zapalenia żołądka
- Kiedy udać się do lekarza?
- Najczęściej zadawane pytania
Zdrowie układu trawiennego ma bezpośredni wpływ na ogólną kondycję organizmu, jednak we współczesnym świecie często pogarsza się pod wpływem różnych szkodliwych czynników.
Żołądek jest jednym z najbardziej wrażliwych organów przewodu pokarmowego i często cierpi na stany zapalne, takie jak zapalenie żołądka (zapalenie błony śluzowej żołądka).
Ten powszechny problem może pozostawać niezauważony przez długi czas, bez wyraźnych objawów klinicznych. W wielu przypadkach dolegliwości pojawiają się dopiero w momencie pogorszenia się stanu i wymagają interwencji medycznej.
W tym artykule przedstawimy przyczyny, objawy i opcje leczenia zapalenia żołądka, a także podamy cenne wskazówki dotyczące profilaktyki zdrowia błony śluzowej żołądka.
Czym jest zapalenie żołądka?
Termin „zapalenie żołądka” pochodzi z języka greckiego: „gaster” (żołądek) i końcówki „-itis”, która w terminologii medycznej oznacza stan zapalny. W dosłownym tłumaczeniu oznacza więc „zapalenie żołądka”.
W praktyce tym terminem określa się zapalenie błony śluzowej żołądka – stan, który może powodować bóle, wzdęcia, nudności i inne objawy.
Błona śluzowa chroni żołądek przed agresywnym działaniem soków żołądkowych, które są bogate w kwas solny. Gdy jej integralność zostaje naruszona lub jest narażona na podrażnienia, może dojść do stanu zapalnego, co tymczasowo pogarsza funkcje żołądka.
Rodzaje zapalenia żołądka
Istnieją różne rodzaje zapalenia żołądka, klasyfikowane według przyczyn, charakterystyki patologicznej oraz czasu trwania.
Na tej podstawie choroby żołądka dzieli się na kilka podstawowych typów.
Ostre zapalenie żołądka
Odnosi się do stanu nagłego zapalenia błony śluzowej żołądka. Zazwyczaj jest ono spowodowane czasowym czynnikiem drażniącym i ostrym uszkodzeniem warstwy śluzowej(błony śluzowej). Najczęściej zapalenie nie jest bardzo poważne, ale mimo to powoduje znaczny dyskomfort, ponieważ żołądek jest silnie unerwiony.
Przyczyny ostrego zapalenia żołądka obejmują:
-
Wirusy (np. rotawirus) lub bakterie (Helicobacter pylori)
-
Przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych
-
Wzmożone lub nadmierne spożywanie alkoholu i palenie tytoniu
-
Stres związany z urazami, zabiegami chirurgicznymi lub innymi poważnymi chorobami
Ostre zapalenie żołądka często ustępuje samoistnie lub z pomocą leczenia wspomagającego, takiego jak stosowanie leków przeciwbólowych w celu złagodzenia bólu.
Czasami, z powodu nieprawidłowej oceny konieczności lub rodzaju leczenia, stan ten może przekształcić się w przewlekłe zapalenie żołądka.Przewlekłe zapalenie żołądka
Ten typ zapalenia żołądka to stan zapalny, który może utrzymywać się przez długi czas (miesiące, a czasem nawet lata).
Wyróżnia się kilka podtypów przewlekłego zapalenia żołądka:
-
Przewlekłe zakażenie Helicobacter pylori: To najczęstsza przyczyna na świecie.
-
Podłoże autoimmunologiczne: W tym przypadku układ odpornościowy atakuje własną błonę śluzową żołądka.
-
Długotrwałe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub kortykosteroidów.
-
Refluks żółci z jelita cienkiego do żołądka: Występuje przy zaburzeniach napięcia mięśnia zwieracza odźwiernika.
Objawy przewlekłego zapalenia żołądka często są łagodne i dlatego pozostają niezauważone, aż do pojawienia się poważniejszych powikłań, takich jak wrzody, krwawienia, a nawet rak żołądka.
Erozyjne zapalenie żołądka
Ten rodzaj zapalenia żołądka charakteryzuje się występowaniem erozji (uszkodzeń) powierzchni błony śluzowej, które widoczne są jako małe wrzody i zaczerwienienia.
Oprócz tego zapalenie żołądka o charakterze erozyjnym może mieć przebieg ostry lub przewlekły, a w takich przypadkach przebiega bardziej dramatycznie niż inne formy.
Przyczyny występowania tego rodzaju zapalenia żołądka są podobne do tych przy ostrym zapaleniu, ale istnieją także pewne dodatkowe czynniki, które mogą przyczynić się do jego rozwoju, takie jak chemioterapia czy radioterapia.
W takich przypadkach zapalenie może objawiać się krwawieniem z górnego odcinka przewodu pokarmowego (GIT), które przejawia się w postaci wymiotów z krwią (krwiste wymioty, hematemeza) lub oddawania czarnych stolców (melena).
Zanikowe zapalenie żołądka
To przewlekła forma zapalenia żołądka, w której obserwuje się ścieńczenie i zmiany degeneracyjne błony śluzowej żołądka. Prowadzi do stopniowej utraty funkcji żołądka, w tym zdolności do produkcji kwasu solnego.
Przyczyny rozwoju zanikowego zapalenia żołądka to:
-
Przewlekłe zakażenie Helicobacter pylori
-
Reakcja autoimmunologiczna
-
Długotrwałe działanie szkodliwych czynników, takich jak alkohol i leki
Ten typ zapalenia często wiąże się także z niedoborem witaminy B12, ze względu na rolę błony śluzowej żołądka w syntezie czynnika wewnętrznego, niezbędnego do wchłaniania tej witaminy w jelitach.
Przerostowe zapalenie żołądka (choroba Menetriera)
Przerostowe zapalenie żołądka to rzadka postać przewlekłego zapalenia, w której błona śluzowa żołądka ulega pogrubieniu (hipertrofii), tworząc duże fałdy i grzebienie. Zaburza to przepuszczalność śluzówki oraz jej zdolność do zatrzymywania i wchłaniania niektórych substancji.
Stan ten może prowadzić do utraty białek, niedożywienia i spadku masy ciała. Łączy się go z infekcjami, reakcjami autoimmunologicznymi, a także możliwym udziałem czynników genetycznych.
Autoimmunologiczne zapalenie żołądka
Autoimmunologiczne zapalenie żołądka to przewlekły stan zapalny błony śluzowej żołądka, wywołany przez układ odpornościowy, który atakuje własne komórki żołądka. Prowadzi to do uszkodzenia gruczołów żołądkowych, obniżonej produkcji kwasu solnego i zaburzenia funkcji żołądka.
Może również skutkować zaburzeniem wchłaniania witaminy B12, anemią złośliwą (niedokrwistość) – z powodu kluczowej roli witaminy B12 w syntezie hemoglobiny – oraz zwiększonym ryzykiem rozwoju raka jelita grubego.
Refluksowe zapalenie żołądka
Ten typ zapalenia żołądka powstaje w wyniku cofania (refluksu) żółci i enzymów trzustkowych z dwunastnicy do żołądka, co prowadzi do stanu zapalnego. Dochodzi do tego m.in. po operacjach takich jak ominięcie żołądkowe (bypass), przy zaburzeniach napięcia zwieracza odźwiernika żołądka i innych przypadkach.
Odpowiednie suplementy przy zapaleniu żołądka
Przyczyny jego rozwoju
Przyczyny rozwoju zapalenia żołądka są różnorodne, jednak wszystkie prowadzą do zaburzenia równowagi między czynnikami ochronnymi i agresywnymi. Czynniki ochronne obejmują syntezę śluzu (mukus), który chroni błonę śluzową żołądka, natomiast czynniki agresywne to produkcja kwasu solnego i działanie różnych czynników wyzwalających, które zaburzają tę równowagę.
Do najczęstszych przyczyn rozwoju zapalenia żołądka należą:
-
Zakażenia bakteryjne: Najczęściej spowodowane przez Helicobacter pylori, które wnika przez warstwę śluzu i osiedla się w błonie śluzowej żołądka, zaburzając jej właściwości. Zakażenie H. pylori może prowadzić zarówno do ostrego, jak i przewlekłego zapalenia żołądka.
-
Stosowanie leków: Głównie nadmierne przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych i kortykosteroidów. Leki te blokują syntezę prostaglandyn, które wspomagają ochronę śluzówki żołądka.
-
Nadmierne spożycie alkoholu: Alkohol jest silnym i agresywnym czynnikiem drażniącym, który uszkadza błonę śluzową żołądka.
-
Palenie tytoniu: Zwiększa produkcję kwasu solnego i zaburza równowagę między czynnikami ochronnymi i agresywnymi.
-
Stres i czynniki związane ze stylem życia: Nadmierny stres i brak odpowiedniej ilości snu prowadzą do zwiększonej produkcji kwasu solnego i pogorszenia zdrowia błony śluzowej żołądka.
-
Niewłaściwe odżywianie: Choć wymienione na końcu, to bardzo ważna i często bagatelizowana przyczyna zapalenia żołądka. Spożywanie ostrych, smażonych, tłustych i wysoko przetworzonych potraw to główne źródło podrażnień błony śluzowej żołądka.
Czynniki ryzyka rozwoju zapalenia żołądka
Mimo że przyczyny rozwoju zapalenia żołądka są znane, istnieją również czynniki ryzyka, które się do tego przyczyniają. Głównie sprowadzają się one do wieku oraz obciążenia rodzinnego.
Osoby starsze są bardziej podatne na rozwój zanikowego i autoimmunologicznego zapalenia żołądka. Osoby z rodzinną historią tej choroby również są bardziej narażone i powinny szczególnie uważnie przestrzegać zaleceń profilaktycznych, które w skrócie sprowadzają się do ograniczenia spożycia alkoholu, odpowiedniego odżywiania się oraz kontroli stresu.
Objawy i wczesne rozpoznanie
Zapalenie żołądka to schorzenie, na które cierpi więcej osób, niż mogłoby się wydawać. Powodem jest fakt, że bardzo często przebiega prawie bezobjawowo i łatwo może zostać zignorowane.
Objawy zapalenia żołądka mogą być bardzo różnorodne, ale najczęściej występują:
-
Ból w nadbrzuszu (górna część brzucha, gdzie znajduje się żołądek): Ból zwykle ma charakter piekący, "ciągnący" lub "szarpiący", ale może być również ostry, kurczowy. Często nasila się po spożyciu drażniących pokarmów i napojów.
-
Nudności i wymioty: Występują częściej przy ostrym zapaleniu lub zaawansowanym stanie przewlekłym, zwłaszcza na czczo lub po spożyciu drażniących pokarmów.
-
Wzdęcia i uczucie ciężkości: Częsta dolegliwość, nawet po spożyciu niewielkich ilości jedzenia.
-
Dyspepsja (niestrawność): Dyskomfort, odbijanie, refluks i inne objawy występują bardzo często.
-
Utrata apetytu: To bardzo charakterystyczny objaw, ponieważ z powodu nudności lub dyskomfortu wiele osób unika jedzenia.
Choroby powiązane i powikłania
Zapalenie żołądka nie jest stanem łagodnym i może prowadzić do wielu powikłań, z których większość może mieć poważne konsekwencje zdrowotne.
Do takich schorzeń należą:
- Wrzód trawienny: Stan polegający na naruszeniu integralności błony śluzowej i głębszych warstw ściany żołądka, co może prowadzić do krwawienia lub perforacji żołądka. W obu przypadkach konieczna jest pilna operacja.
- Rak żołądka: Zwykle rozwija się na podłożu przewlekłego zakażenia Helicobacter pylori.
- Niedokrwistość z niedoboru żelaza: Przewlekłe zapalenie żołądka prowadzi do atrofii błony śluzowej i utraty jej funkcji wydzielniczych, w tym produkcji czynnika wewnętrznego odpowiedzialnego za syntezę witaminy B12 oraz metabolizm żelaza i produkcję hemoglobiny.
Diagnostyka i badania
Rozpoznanie zapalenia żołądka zazwyczaj nie stanowi trudności dla doświadczonego lekarza. Podstawą jest zebranie szczegółowego wywiadu medycznego oraz analiza indywidualnego przypadku pacjenta.
Dla potwierdzenia diagnozy i określenia typu zapalenia żołądka mogą zostać wykonane różne badania laboratoryjne i obrazowe.-
Badania krwi: Morfologia może wykazać niedokrwistość z niedoboru żelaza lub witaminy B12, co może pomóc lekarzowi w postawieniu diagnozy.
-
Badania serologiczne: Wykrycie przeciwciał przeciwko Helicobacter pylori pozwala określić przyczynę choroby.
-
Badanie kału: Pozwala na wykrycie obecności bakterii H. pylori w przewodzie pokarmowym.
-
Górna endoskopia (EGD): Fibroezofagogastroduodenoskopia to mało inwazyjne badanie obrazowe, które pozwala lekarzowi bezpośrednio obejrzeć powierzchnię błony śluzowej żołądka i wykryć oznaki zapalenia, nadżerek czy wrzodów. W razie potrzeby pobierane są próbki do badania histopatologicznego.
Leczenie zapalenia żołądka
Leczenie zapalenia żołądka może być procesem dość trudnym i długotrwałym. Zawsze powinno się zaczynać od wprowadzenia prawidłowych i zdrowych nawyków żywieniowych, które będą chronić błonę śluzową żołądka.
W zależności od przyczyny, dieta przy zapaleniu żołądka może być połączona z leczeniem farmakologicznym.
Twój lekarz może przepisać różne leki:
-
Leki zobojętniające i przeciwwymiotne: Leki zobojętniające pomagają tymczasowo neutralizować kwas żołądkowy, natomiast przeciwwymiotne kontrolują nudności i wymioty. Zazwyczaj stosowane są jako leczenie wspomagające lub w łagodnych formach zapalenia żołądka (najczęściej ostrych).
-
Blokery H2: Te leki zmniejszają produkcję kwasu solnego i są stosowane w łagodnych formach zapalenia, ostrych lub przewlekłych, a także profilaktycznie podczas długotrwałego leczenia innymi agresywnymi lekami.
-
Inhibitory pompy protonowej: Blokują produkcję kwasu solnego i pomagają w łagodzeniu bólu oraz wspomagają regenerację błony śluzowej żołądka.
-
Antybiotyki: Często, gdy przyczyną zapalenia żołądka jest zakażenie Helicobacter pylori, przepisuje się antybiotyki. Leczenie zazwyczaj obejmuje dwa, czasem trzy antybiotyki lub chemioterapeutyk w połączeniu z inhibitorem pompy protonowej. Ważne jest, aby leczenie było prowadzone zgodnie z protokołem i zakończone, aby uniknąć nawrotów lub niepełnego wyleczenia. Stosowanie probiotyków podczas terapii eradykacyjnej Helicobacter pylori jest obowiązkowe.
Oprócz diety i leków, można również sięgnąć po liczne naturalne środki, takie jak domowe sposoby oraz zioła na zapalenie żołądka.
Kiedy udać się do lekarza?
Jak już wspomniano, zapalenie żołądka to schorzenie, którego nie należy bagatelizować. Jeśli odczuwasz którykolwiek z objawów zapalenia żołądka i powodują one poważny dyskomfort, zaleca się konsultację z lekarzem.
Wczesna diagnoza i odpowiednio dobrane leczenie mogą znacznie zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań.Najczęściej zadawane pytania
Czy nadmierne spożywanie alkoholu i palenie papierosów może prowadzić do zapalenia żołądka?
Alkohol podrażnia błonę śluzową żołądka i osłabia jej mechanizmy obronne, natomiast papierosy zwiększają produkcję kwasu solnego, który działa agresywnie. Razem znacznie zwiększają ryzyko rozwoju zapalenia żołądka.
Czy aspiryna szkodzi żołądkowi?
Tak, aspiryna blokuje syntezę prostaglandyn – substancji chroniących błonę śluzową żołądka przed agresywnym działaniem kwasu solnego.
Jaka jest najczęstsza przyczyna zapalenia żołądka?
Na całym świecie najczęstszą przyczyną jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori.
Źródła:
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11497991/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25901896/
Dodaj komentarz