W dzisiejszych czasach pogorszona jakość żywności i niezdrowe nawyki żywieniowe prowadzą do coraz częstszych problemów z funkcjonowaniem i zdrowiem układu trawiennego.
Problemy te mogą dotyczyć zarówno jego górnych, jak i dolnych odcinków, takich jak na przykład jelito grube.
W tym wpisie na blogu przyjrzymy się różnym rodzajom stanów zapalnych jelita grubego, znanym pod wspólną nazwą – zapalenie jelita grubego (colitis).
Czym jest colitis?
Kiedy mowa o chorobach jelit, colitis zajmuje czołowe miejsce wśród nich i jest być może najbardziej znanym schorzeniem. Colitis dosłownie oznacza zapalanie jelita grubego, a pod tym terminem kryje się szereg konkretnych przypadków zapalenia z charakterystycznymi dla nich objawami i zmianami. Są one spowodowane różnymi przyczynami i czynnikami, które omówimy za chwilę.
Rodzaje colitis
Istnieją różne rodzaje colitis, które nauka wyróżniła i sklasyfikowała według rodzaju zapalenia, przyczyn lub części jelita grubego, które zostały dotknięte.
Zakaźne zapalenie jelita grubego
Mimo dramatycznego obrazu klinicznego, jest to najłagodniejszy typ colitis. Przyczyną jego powstania są infekcje wywołane przez różne bakterie, wirusy lub pasożyty, które atakują błonę śluzową jelita grubego.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Najczęstszymi bakteryjnymi czynnikami wywołującymi ten typ colitis są bakterie z rodzaju Salmonella, Shigella, Escherichia coli i Clostridium difficile. Wśród wirusów najczęściej atakujących jelito grube są norowirus i rotawirus.
Najbardziej znane przykłady to:
-
Entamoeba histolytica: Powoduje amebiozę
-
Giardia lamblia: Prowadzi do infekcji znanej jako giardioza
Infekcje zazwyczaj pojawiają się po spożyciu zanieczyszczonej żywności lub wody, a także przy niedostatecznej higienie osobistej. Są one częstsze w regionach o ciepłym klimacie lub w miesiącach letnich.
Pseudomembranowe zapalenie jelita grubego to szczególny przypadek zakaźnego colitis, wywoływany przez bakterię C.difficile. Najczęściej jest on wynikiem stosowania antybiotyków i następującej po tym zaburzonej równowagi mikroflory jelitowej.
Objawy
Objawy tego typu colitis związane są z:
-
Ostrym początkiem
-
Skurczami jelitowymi
-
Bólem przypominającym kolkę
-
Gorączką
-
Biegunkowym stolcem, który może mieć charakterystyczny kolor i zapach – w zależności od czynnika wywołującego.
Czasami może pojawić się krew. Najczęstszym powikłaniem tego typu zapalenia jelit jest ciężkie odwodnienie.
Przewlekłe zapalenie jelita grubego
Przewlekłe choroby zapalne jelit dzielą się na dwa główne typy: wrzodziejące zapalenie jelita grubego i chorobę Leśniowskiego-Crohna.
W obu przypadkach mamy do czynienia z przewlekłym stanem zapalnym, który prowadzi do zmian w strukturze błony śluzowej jelit, a z czasem także całej ściany jelita – z powstawaniem wrzodów i ubytków.
Przyczyny i czynniki ryzyka
W obu formach przewlekłego colitis dochodzi do autoimmunologicznej reakcji organizmu i ataku błony śluzowej jelit przez własny układ odpornościowy, a dane wskazują również na predyspozycje genetyczne.
Objawy
Do objawów przewlekłego colitis należą:
-
Bóle brzucha o charakterze kolkowym
-
Wzdęcia (gazy)
-
Uczucie pełności i rozdęcia
-
Krwawa biegunka lub oddawanie luźnych, papkowatych stolców.
W późniejszych etapach, w przypadku nieleczonej choroby, może dojść do utraty masy ciała, wystąpienia niedoborów żywieniowych, co z kolei może prowadzić do szeregu innych powikłań.
Niedokrwienne zapalenie jelita grubego
To schorzenie jest wynikiem zaburzonego ukrwienia części okrężnicy, co prowadzi do zapalenia i uszkodzenia jelita.
Przyczyny tego stanu to:
-
Miażdżyca
-
Niskie ciśnienie krwi
-
Koagulopatie (zaburzenia krzepnięcia krwi)
Choroba występuje częściej u osób starszych.
W przypadku epizodów niedokrwiennych objawy mogą obejmować nagły ból brzucha, wzdęcia, brak gazów i perystaltyki, które ustępują przy rozszerzeniu naczyń krwionośnych. Stan ten znany jest jako dusznica brzuszna.
Przy całkowitym zamknięciu większego naczynia krwionośnego przez skrzeplinę lub blaszkę miażdżycową dochodzi do zakrzepicy, co stanowi ostre wskazanie chirurgiczne i wymaga operacji o wysokim ryzyku.Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego to przewlekła choroba zapalna jelita grubego, którą można potwierdzić jedynie poprzez badanie histologiczne próbki biopsyjnej.
Dzieli się na kolagenowe zapalenie jelita grubego oraz limfocytarne zapalenie jelita grubego, które charakteryzują się pogrubioną warstwą kolagenu w błonie śluzowej lub zwiększoną liczbą limfocytów.
Przyczyny i czynniki ryzyka
Jak dotąd nauka nie ustaliła jednoznacznie, co powoduje rozwój obu typów tej choroby.
Zakłada się, że za jej występowanie odpowiada wiele czynników, z których niektóre są autoimmunologiczne i genetyczne. Przebyte infekcje, stosowanie leków oraz palenie papierosów również mogą mieć związek z mikroskopowym colitis.
Objawy
Objawy mikroskopowego colitis charakteryzują się obfitą, wodnistą biegunką, prowadzącą do odwodnienia i utraty elektrolitów.
Popromienne zapalenie jelita grubego
Popromienne zapalenie jelita grubego to stan będący następstwem ekspozycji na promieniowanie w trakcie prowadzonej radioterapii – najczęściej przy leczeniu nowotworów w obrębie miednicy mniejszej i jamy brzusznej.
Dzieli się na dwie formy – przewlekłą i ostrą, które charakteryzują się rozwojem zmian morfologicznych w strukturze ściany jelita grubego i zaburzeniem jej funkcji.
Zmiany te objawiają się utrzymującą się biegunką, krwawieniem z odbytu oraz zaburzeniami równowagi wodno-elektrolitowej.
Lekolekooporne (lekowo indukowane) zapalenie jelita grubego
Powodowane jest długotrwałym stosowaniem dużych ilości leków, najczęściej przy chorobach przewlekłych, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, chemioterapeutyki, antybiotyki i inne.
Leki te drażnią jelita lub zaburzają równowagę mikroflory jelitowej, prowadząc do reakcji zapalnej w ścianie jelita grubego, co klinicznie może objawiać się niespecyficznymi bólami, wydalaniem śluzu i krwi oraz biegunką.
Alergiczne (eozynofilowe) zapalenie jelita grubego
Ten typ colitis najczęściej występuje u małych dzieci i młodzieży, i wiąże się z alergiami pokarmowymi i nietolerancjami. Objawy to głównie biegunka, opóźnienie wzrostu i bóle brzucha.
Objawy choroby
Różne rodzaje colitis objawiają się charakterystycznymi symptomami, które mogą się różnić w zależności od indywidualnych cech pacjenta, takich jak stan zdrowia, wiek, stopień zaawansowania choroby i inne.
Najczęstsze objawy colitis to:
-
Bóle brzucha
-
Wzdęcia
-
Wzdęcia (nadmierne gazy)
-
Biegunki
-
Wydalanie śluzu i krwi ze stolcem
-
Odwodnienie i zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej
Objawy nie są specyficzne i dlatego nie mogą być użyte do jednoznacznego postawienia diagnozy colitis.
Odpowiednie suplementy przy colitis
Diagnostyka i badania
Diagnostyka colitis obejmuje różne metody i podejścia, które w dużej mierze zależą od podejrzeń specjalisty zajmującego się danym przypadkiem.
Zazwyczaj diagnostyka colitis obejmuje:
-
Wywiad medyczny i badanie fizykalne: To obowiązkowy pierwszy krok w ocenie stanu zdrowia. Służy do zebrania informacji o chorobie pacjenta, oceny objawów oraz do uzyskania obiektywnego obrazu stanu brzucha przez badanie palpacyjne.
-
Badania laboratoryjne: Standardowo obejmują badania krwi w celu wykrycia stanu zapalnego oraz anemii, badania kału w celu wykrycia infekcji oraz poszukiwania specyficznych i niespecyficznych mediatorów zapalnych charakterystycznych dla niektórych form colitis – takich jak CRP, kalprotektyna, różne autoprzeciwciała i inne.
-
Badania endoskopowe: Kolonoskopia to złoty standard w wizualizacji i ocenie błony śluzowej jelita grubego, umożliwiający również pobranie biopsji do dalszych badań histologicznych.
-
Badania obrazowe: Tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) służące do oceny rozległości zapalenia i wykluczenia innych chorób.
Diagnostyka różnicowa
Przy diagnozowaniu colitis ważne jest wykluczenie innych schorzeń o podobnych objawach.
Oto niektóre z nich:
-
Zespół jelita drażliwego (IBS): Zaburzenie funkcjonalne bez komponentu zapalnego
-
Zapalenie uchyłków: Zapalenie uchyłków w obrębie jelita grubego.
-
Rak jelita grubego: Złośliwy nowotwór, który może powodować podobne objawy.
-
Infekcyjne zapalenie żołądka i jelit: Ostre infekcje przewodu pokarmowego.
Jak leczy się colitis?
Leczenie colitis zależy od jego rodzaju, ciężkości, przyczyny oraz indywidualnych cech organizmu.
Celem leczenia jest złagodzenie objawów, osiągnięcie kontroli nad stanem zapalnym oraz zapobieganie ewentualnym powikłaniom. Podobnie jak w przypadku innych chorób, również w leczeniu colitis preferowane jest holistyczne podejście.
We wszystkich formach i typach ważne jest przestrzeganie właściwej diety przy colitis oraz optymalizacja stylu życia.
W przypadku podejrzenia lub potwierdzenia zapalenia błony śluzowej jelita grubego należy unikać tłustych, pikantnych i przetworzonych produktów, a także tych, które mogą wiązać się z nietolerancją pokarmową, jak mleko i produkty mleczne, gluten i inne.
Osoby z colitis powinny także ograniczyć spożycie produktów powodujących gazy, takich jak fasola, soczewica, groch, cebula i czosnek.
Ważne jest przyjmowanie odpowiedniej ilości wody oraz suplementacja wysokiej jakości probiotykami w celu utrzymania równowagi mikroflory jelitowej.
Obniżenie poziomu stresu oraz odpowiednia ilość snu również mają ogromne znaczenie w przypadku obecności stanu zapalnego i są szczególnie ważne przy chorobach układu pokarmowego.
Zasady te mają zastosowanie do każdego rodzaju colitis, niezależnie od jego przyczyny.
Leczenie colitis w zależności od jego rodzaju
W zależności od rodzaju colitis leczenie może znacznie się różnić.
Zakaźne zapalenie jelita grubego
Leczenie zakaźnego colitis polega głównie na antybiotykoterapii lub leczeniu przeciwpasożytniczym, a także suplementacji probiotyków i przywracaniu równowagi wodno-elektrolitowej w przypadku odwodnienia.
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna
Leczenie polega na przyjmowaniu leków immunosupresyjnych i przeciwzapalnych z różnych grup.
Główne grupy leków stosowanych przy colitis to:
-
Aminosalicylany: W celu kontrolowania stanu zapalnego
-
Kortykosteroidy: Aby osłabić odpowiedź immunologiczną i szybko opanować ostre napady
-
Leki immunosupresyjne: Stosowane w celu uzyskania długoterminowej kontroli poprzez modulację układu odpornościowego oraz zmniejszenie ciężkości i częstotliwości nawrotów
-
Biologiczna terapia celowana: Ukierunkowana na blokowanie określonych mediatorów zapalnych, co zapewnia lepsze rokowanie i możliwość regeneracji jelit
Niedokrwienne zapalenie jelita grubego
Leczenie polega na utrzymywaniu odpowiedniego ciśnienia krwi i leczeniu chorób sercowo-naczyniowych w celu poprawy perfuzji tkanek i uniknięcia objawów niedokrwienia.
Kontrola poziomu lipidów i cholesterolu również ma znaczenie w zapobieganiu tworzenia się blaszek miażdżycowych oraz ich dalszemu wpływowi na zwężenie naczyń krwionośnych. W przypadku powikłań może być konieczne leczenie chirurgiczne.
Mikroskopowe zapalenie jelita grubego
Leczenie polega na utrzymywaniu odpowiedniego nawodnienia i równowagi elektrolitowej, stosowaniu leków przeciwbiegunkowych oraz odstawieniu NLPZ lub innych leków, które mogą być związane z wystąpieniem choroby.
Ten typ colitis dobrze reaguje także na syntetyczne glikokortykosteroidy, które pomagają zmniejszyć stan zapalny i zmiany w jelitach oraz łagodzą objawy kliniczne.
Kiedy udać się do lekarza?
W przypadku wystąpienia objawów, które mogą być związane z różnymi typami colitis, wskazane jest jak najszybsze skonsultowanie się ze specjalistą.
Niepokojące objawy, na które warto zwrócić uwagę:
-
Biegunka trwająca dłużej niż 3–4 dni
-
Obecność krwi lub śluzu w stolcu
-
Silny ból brzucha
-
Wzdęcia
-
Utrata apetytu
-
Gorączka powyżej 38°C towarzysząca bólom brzucha
Obecność rodzinnej historii chorób jelit lub przebyte wcześniej zapalenie jelita grubego również wymagają większej uwagi i dokładniejszej oceny objawów, aby uniknąć nawrotu lub przeoczenia poważniejszego schorzenia.
W przypadku wystąpienia silnego bólu brzucha, obrony mięśniowej (sztywność mięśni brzucha), wydalania dużej ilości krwi, osłabienia, niskiego ciśnienia krwi i przyspieszonego tętna, należy niezwłocznie zgłosić się po pomoc medyczną.
Najczęściej zadawane pytania
Czym jest colitis i jak boli?
Colitis to medyczny termin oznaczający zapalenie jelita grubego. Stan ten zwykle powoduje ból w dolnej części brzucha, który może być tępy, skurczowy lub ostry.
Bólowi często towarzyszy wzdęcie, uczucie ciężkości i gazy. W okresach zaostrzenia może występować biegunka, czasem z krwią lub śluzem, co potęguje dyskomfort.
Czy przyjmowanie leków przeciwzapalnych może prowadzić do colitis?
Nadmierne stosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, jak również innych leków, może prowadzić do zapalenia błony śluzowej jelita grubego.
Czy zapalenie jelita grubego jest uleczalne?
W niektórych przypadkach leczenie prowadzi do trwałego i całkowitego wyleczenia, natomiast w innych (jak w przypadku colitis autoimmunologicznych) leczenie ma charakter podtrzymujący i ma na celu spowolnienie rozwoju choroby oraz zapobieganie powikłaniom.
1 komentarz
Полезна и добре структурирана статия! Най-много ми хареса, че са описани както причините, така и възможните лечения. Определено ще пробвам някои от препоръките!
Dodaj komentarz