Ostre zapalenie jelita cienkiego, zwane również ostrym enteritem, to nagle rozpoczynająca się silna reakcja zapalna skierowana przeciwko jelitu cienkiemu. Charakteryzuje się silnym bólem i skurczami jelit (spazmami), biegunką, często z domieszką krwi i śluzu, gorączką, czasem nudnościami i wymiotami, a także bólami mięśni (mialgiami).
Przyczyny występowania tego ostrego schorzenia mogą być różnorodne, jednak w większości przypadków mamy do czynienia z ostrą infekcją wirusową lub bakteryjną, zatruciami pokarmowymi oraz działaniami niepożądanymi niektórych leków.
Najczęstszymi czynnikami wywołującymi ostry bakteryjny enterit są następujące szczepy bakterii.
Salmonella
Salmonella wywołuje chorobę salmonellozę, a zakażenie następuje drogą pokarmową (poprzez spożycie skażonej wody lub żywności). Bakteria przyczepia się do błony komórkowej enterocytów, uszkadzając je i wywołując ostrą reakcję układu odpornościowego.
Infekcja objawia się silnym bólem brzucha, ostrą obfitą biegunką, gorączką, czasem również innymi objawami zatrucia, jak nudności i wymioty. W rzadkich przypadkach salmonelloza może prowadzić do rozwoju reaktywnego zapalenia stawów na podłożu autoimmunologicznym.
E.coli
Niektóre szczepy tej bakterii, która normalnie występuje w naszych jelitach, takie jak Escherichia O157, produkują silne enterotoksyny, które uszkadzają błonę śluzową jelita cienkiego i powodują ostre bóle oraz krwawą biegunkę.
Czasami ostre infekcje mogą prowadzić do rozwoju ostrej niewydolności nerek (zespół hemolityczno-mocznicowy).
Shigella
Shigella to bakteria, która przenosi się drogą fekalno-oralną i wywołuje chorobę shigellozę. Przebiega ona z obfitą biegunką, spazmatycznym bólem brzucha i może prowadzić do ciężkiego odwodnienia oraz wstrząsu hipowolemicznego, który stanowi zagrożenie życia.
Campylobacter
Zakażenie tą bakterią następuje poprzez spożycie niedogotowanego drobiu, niepasteryzowanego mleka lub skażonej wody. Powoduje gorączkę, nudności, biegunkę.
Clostridium
Clostridium to bakteria, która często występuje w przewodzie pokarmowym człowieka, ale jej rozwój jest silnie hamowany przez korzystną mikroflorę jelitową.
Po przyjęciu antybiotyków (najczęściej klindamycyny) zaczyna się namnażać z powodu zaburzenia równowagi mikrobioty. Często atakuje również jelito grube, powodując rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego.
Najczęstsi wirusowi sprawcy enteritów to:
- Norowirus: Wysoce zakaźny i główny sprawca ognisk epidemicznych, zwłaszcza w zamkniętych społecznościach – statkach, szkołach, szpitalach i innych. Najczęściej atakuje również żołądek, powodując gastroenteritis z gorączką, wymiotami i biegunką.
- Rotawirus: Główny sprawca ostrej biegunki u małych dzieci na całym świecie. Powoduje obfitą wodnistą biegunkę, wymioty, gorączkę i bóle brzucha. Podobne wirusy atakujące dzieci to adenowirusy serotypów 40 i 41 oraz astrowirusy. Infekcje nimi powodują podobne objawy.
- Sapowirus: Podobny do norowirusa – wywołuje ostrą biegunkę i wymioty, osłabienie, gorączkę.
- Spożycie zepsutej żywności: Przyczyną enteritu spowodowanego przez spożycie zepsutej żywności jest obecność różnych toksyn, najczęściej enterotoksyn i cytotoksyn, powstałych w wyniku metabolizmu bakteryjnego. W niektórych przypadkach może dojść do wstrząsu.
- Reakcje na leki: Najczęściej takie reakcje występują po zastosowaniu chemioterapeutyków, takich jak metotreksat i 5-fluorouracyl, które powodują bezpośrednie zapalenie błony śluzowej jelit.
Niektóre leki przeciwwirusowe stosowane w leczeniu AIDS i zapalenia wątroby również w rzadszych przypadkach mogą powodować objawy enteritu. Leki immunosupresyjne stosowane w chorobach autoimmunologicznych mogą otwierać drogę dla oportunistycznych infekcji wywołujących enterit.
Niektóre środki przeczyszczające, takie jak senes czy bisakodyl, mogą prowadzić do poważnego podrażnienia błony śluzowej i wtórnego zapalenia. Zwykle po ich odstawieniu następuje szybka poprawa.
Radioterapia stosowana w leczeniu niektórych nowotworów może prowadzić do rozwoju tzw. radiacyjnego zapalenia jelit i okrężnicy.
I wreszcie, co nie mniej ważne, przyjmowanie niektórych antybiotyków może prowadzić do rozwoju ostrego enteritu z powodu zaburzenia naturalnej mikroflory.
Patofizjologia ostrego zapalenia jelit
W odpowiedzi na czynnik drażniący (bakterie, wirusy, toksyny) proces zapalny w jelicie cienkim opiera się na aktywacji komórek układu odpornościowego, które uwalniają mediatory zapalne. Ich celem jest ograniczenie rozprzestrzeniania się czynnika patologicznego, ale prowadzą do poważnych uszkodzeń tkanek, a następnie do zaburzeń funkcjonalnych.
Odpowiednie suplementy dla zdrowej flory jelitowej
Czym różni się od przewlekłego?
Ostre i przewlekłe zapalenie jelit różnią się głównie czasem trwania, przyczynami i objawami klinicznymi.
Ostre zapalenie jelit
Ostre zapalenie jelit to zazwyczaj szybko przebiegający stan, którego maksymalny czas trwania wynosi do tygodnia. Zaczyna się nagle i najczęściej jest wywołane przez bakterie lub wirusy. Objawy to nagłe bóle brzucha, dreszcze, nudności, wymioty, ciężka biegunka, a czasem ostra odwodnienie.
Patofizjologia choroby opiera się na reakcji zapalnej układu odpornościowego, która prowadzi do zwiększonego wydzielania płynów i zmniejszonego wchłaniania, co objawia się biegunką i oznakami zatrucia. Zazwyczaj ostre zapalenie jelit nie wymaga specyficznego leczenia, lecz raczej terapii wspomagającej – środki rozkurczowe, nawodnienie, naturalne ziołowe nalewki i odpoczynek.
Przewlekłe zapalenie jelita grubego
Przewlekłe zapalenie jelita grubego to choroba długotrwała, która może trwać latami, a czasem nawet przez całe życie. Objawy pojawiają się stopniowo, ale utrzymują się przez długi czas.
Najczęściej jest wynikiem przewlekłych infekcji, chorób autoimmunologicznych – enteropatii, choroby Crohna, chorób pasożytniczych lub długotrwałej ekspozycji na drażniące czynniki – toksyny lub określone pokarmy wywołujące reakcje układu odpornościowego.
Objawy mogą się różnić, ale obejmują utrzymującą się biegunkę, bóle brzucha, utratę masy ciała, łatwe zmęczenie, anemię oraz niedobory żywieniowe.
Leczenie polega na utrzymywaniu i kontrolowaniu choroby podstawowej i może obejmować leki immunosupresyjne, zmiany w diecie, a czasami interwencję chirurgiczną.
Diagnostyka różnicowa
Chociaż źródła naukowe mogą wymienić długą listę chorób jako diagnostykę różnicową ostrego zapalenia jelit, prawda jest taka, że choroba ma dość typowy obraz kliniczny. W połączeniu z dobrze zebranym wywiadem, rzadko jest mylona z innym schorzeniem.
Istnieją jednak pewne diagnozy różnicowe, o których należy pamiętać przy podobnych objawach.
Oto one:
- Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
- Zapalenie uchyłków
- Zapalenie dróg żółciowych i żołądka
- Toksyczne rozdęcie okrężnicy (megacolon toxicum)
- Niedokrwienie krezki
- Zaostrzenie niektórych przewlekłych chorób
Środki zapobiegawcze
Profilaktyka choroby polega głównie na zachowaniu dobrej higieny, spożywaniu żywności i napojów tylko z pewnych źródeł oraz unikaniu kontaktu z osobami chorymi na to samo schorzenie.
Najlepiej zawsze poddawać jedzenie odpowiedniej obróbce termicznej oraz unikać spożywania potencjalnie skażonych produktów, szczególnie w miesiącach letnich.
Samoizolacja to dobry sposób na ograniczenie rozprzestrzeniania się infekcji i ochronę innych przed zakażeniem.
Przestrzeganie zasad zdrowego żywienia i dieta bogata w witaminy i minerały może przyczynić się do lepszej odporności, co zazwyczaj nie chroni całkowicie przed zakażeniem, ale pomaga w szybszym powrocie do zdrowia i łagodniejszym przebiegu choroby zapalnej.
Jako że znaczna część przypadków ostrych zapaleń jelit jest wywoływana przez wirusy i dotyczy głównie dzieci, warto rozważyć szczepienie przeciwko rotawirusowi, ze względu na duże ryzyko ciężkiego odwodnienia u małych dzieci.
Profilaktyczne przyjmowanie probiotyków jest bardzo ważne dla utrzymania dobrej mikroflory jelitowej. Zrównoważona mikroflora wspiera procesy regeneracyjne i zapobiega namnażaniu się oraz rozprzestrzenianiu innych szczepów bakteryjnych.
Co robić w przypadku ostrego zapalenia?
Zazwyczaj choroba ustępuje samoistnie, bez konieczności stosowania specyficznego leczenia. W większości przypadków infekcji wirusowych lub bakteryjnych organizm sam potrafi sobie z nimi poradzić i je wyeliminować.
Najczęściej dzieje się to między 48 a 72 godziną w przypadku infekcji wirusowych i zajmuje nieco więcej czasu przy infekcjach bakteryjnych. Całkowita regeneracja błony śluzowej jelit może zająć więcej czasu, choć funkcje nie są znacząco zaburzone.
Ważnymi zasadami przy pierwszych objawach enteritu jest przyjmowanie wystarczającej ilości płynów, aby uniknąć odwodnienia.
Dla lepszego efektu można dodać specjalne mieszanki elektrolitowe, które zapewnią równowagę wodno-elektrolitową, ponieważ przy ostrej, obfitej biegunce traci się zarówno duże ilości płynów, jak i makroelementy takie jak sód, potas, wapń i magnez.
Jeśli objawy są mieszane, jak ma to miejsce przy gastroenteritis, warto przyjmować leki o działaniu przeciwwymiotnym (które hamują wymioty). W przeciwnym razie ryzykujemy wystąpienie ciężkiego odwodnienia.
Zapewnij sobie odpowiedni odpoczynek i spokój, a jeśli masz taką możliwość, wstrzymaj się od jedzenia, dopóki najbardziej ostre objawy nie ustąpią.
Powód, dla którego należy powstrzymać się od jedzenia, to fakt, że przy przyspieszonym pasażu i zaburzonych funkcjach – trawiennych i wchłaniania – wiele składników odżywczych nie zostanie przyswojonych. Zamiast tego staną się one pożywką dla namnażania bakterii i dodatkowego zatrucia, którego należy unikać.
W niektórych przypadkach stosowanie leków przeciwbiegunkowych, takich jak loperamid, może zmniejszyć częstotliwość i nasilenie wypróżnień, ale w wielu przypadkach, kiedy stanowi towarzyszy gorączka lub krwawa biegunka, substancje te mogą pogłębić zatrucie.
Stosowanie tego typu leków jest uzasadnione tylko w przypadku ryzyka poważnego odwodnienia, a zaleca się ich użycie w nieco późniejszych etapach, kiedy ostry stan już minął.
W niektórych konkretnych przypadkach zakażeń, specjalista chorób zakaźnych może przepisać antybiotyki. Niezależnie od tego, czy stosuje się antybiotyki, czy nie, obowiązkowe jest przyjmowanie probiotycznych bakterii i drożdży (saccharomyces boulardii).
Kiedy szukać pilnej pomocy medycznej?
Pomoc medyczna w takich przypadkach jest pilna przy wysokich temperaturach powyżej 40 stopni, które nie reagują na leki przeciwgorączkowe, uporczywe wymioty, krwawa biegunka i objawy odwodnienia – osłabienie, suchość w ustach, zamglone widzenie, ciemny mocz lub bardzo małe ilości moczu.
Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 2–3 dni bez poprawy, niezależnie od ich intensywności, zaleca się konsultację ze specjalistą.
Dzieci i osoby starsze to grupa wysokiego ryzyka, u której szczególnie ważne jest nie dopuszczać do odwodnienia, ze względu na mniejsze zdolności kompensacyjne organizmu.
Pediatrzy i specjaliści chorób zakaźnych zalecają zawsze zasięgać ich opinii w przypadku małych dzieci, szczególnie poniżej 6 roku życia.
Najczęściej zadawane pytania
Czym jest ostre zapalenie jelita cienkiego?
Jest to nagle występująca reakcja zapalna skierowana przeciwko ścianie jelita, a w największym stopniu – błonie śluzowej jelita.
Jakie są najczęstsze przyczyny ostrego enteritu?
Infekcje bakteryjne i wirusowe, a także zatrucia pokarmowe są najczęstszymi przyczynami rozwoju ostrego zapalenia jelita cienkiego.
Jakie są objawy ostrego enteritu?
Najbardziej charakterystycznymi objawami są bolesne skurcze i kolki jelitowe, którym towarzyszy biegunka i gorączka.
2 komentarzy
Благодаря за полезните съвети!
Страхотна статия с подробни и практични съвети! Храненето играе много важна роля при остри възпаления на тънките черва, и ми харесва, че подчертавате важността на балансирания режим. Възможността за употреба на природни средства като билки също е нещо, което ще пробвам в бъдеще.
Dodaj komentarz