10 objawów niedoboru enzymów i produkty, które warto włączyć do swojego jadłospisu.

Niedobór enzymów to stan, w którym organizm nie wytwarza wystarczającej ilości enzymów trawiennych niezbędnych do rozkładania pokarmu w przewodzie pokarmowym. 

Enzymy odgrywają kluczową rolę w procesie trawienia, pomagając rozłożyć białka, węglowodany i tłuszcze na mniejsze cząsteczki, które organizm jest w stanie przyswoić. Jeśli enzymów jest zbyt mało, pokarm nie jest trawiony efektywnie, co może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.

Niedobór enzymów może objawiać się na różne sposoby, w zależności od tego, których konkretnie enzymów brakuje lub są produkowane w zbyt małej ilości.

Stan ten może być dziedziczny lub rozwinąć się w wyniku różnych chorób, takich jak przewlekłe stany zapalne jelit czy problemy z trzustką. Ważne jest, aby odpowiednio wcześnie go zdiagnozować i leczyć, aby przywrócić prawidłowe trawienie i zapobiec powikłaniom.

Niedobór enzymów może być spowodowany różnymi schorzeniami wpływającymi na produkcję lub funkcjonowanie enzymów trawiennych. 

Niektóre z głównych chorób i stanów, które mogą prowadzić do niedoboru enzymów, to:

• Przewlekłe zapalenie trzustki – to stan zapalny trzustki, który zaburza jej zdolność do produkcji enzymów trawiennych, takich jak amylaza, lipaza i proteaza. Bez tych enzymów trawienie staje się utrudnione, co prowadzi do objawów takich jak wzdęcia, gazy i utrata wagi.

• Celiakia – to choroba autoimmunologiczna spowodowana nietolerancją glutenu, która może uszkodzić błonę śluzową jelita cienkiego i utrudnić wchłanianie składników odżywczych. Stan zapalny wywołany przez celiakię może ograniczać produkcję enzymów, prowadząc do ich niedoboru.

• Nietolerancja laktozy – brak lub zmniejszona aktywność enzymu laktazy powoduje trudności w trawieniu laktozy, głównego cukru zawartego w produktach mlecznych. Skutkiem są objawy takie jak wzdęcia, gazy i biegunka po spożyciu mleka lub jego przetworów.

• Mukowiscydoza– to choroba genetyczna, która prowadzi do tworzenia gęstych i lepkich wydzielin blokujących trzustkę i utrudniających jej prawidłowe funkcjonowanie. Skutkiem może być niedostateczna produkcja enzymów trawiennych oraz niemożność ich wydzielania, co zaburza proces trawienia.

• Choroby zapalne jelit – schorzenia takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego mogą uszkodzić jelito cienkie i utrudniać produkcję enzymów. Prowadzi to do zaburzeń trawienia i wchłaniania składników odżywczych.

• Obniżona kwasowość żołądka (hipochlorhydria) – przy niedostatecznym wydzielaniu kwasu solnego proces trawienia ulega spowolnieniu. To z kolei może prowadzić do zmniejszonej aktywności enzymów trawiennych i utrudnionego przyswajania składników odżywczych.

• Problemy z wątrobą – wątroba produkuje żółć, która jest niezbędna do trawienia tłuszczów. Jeśli jej funkcjonowanie jest zaburzone (np. w przypadku marskości lub zapalenia wątroby), może dojść do problemów z trawieniem tłuszczów i niedoboru enzymów.

• Cukrzyca typu 1 – osoby chore na cukrzycę typu 1 mogą rozwinąć niewydolność trzustki, co prowadzi do zmniejszonej produkcji enzymów trawiennych. To z kolei utrudnia trawienie i wchłanianie składników odżywczych.

• Starzenie się – z wiekiem produkcja enzymów może się zmniejszać, co spowalnia i utrudnia trawienie. To naturalny proces, ale może się nasilić w obecności innych chorób.

• Gastrektomia lub operacje jamy brzusznej – osoby po częściowym lub całkowitym usunięciu żołądka bądź resekcji jelit mogą mieć zaburzenia trawienia, ponieważ są to kluczowe narządy w aktywacji enzymów. Skutkiem może być ich niedobór.
  

Wczesne rozpoznanie tych schorzeń i odpowiednie leczenie są kluczowe, by zapobiec poważnym problemom trawiennym i poprawić jakość życia pacjentów.

Niedobór enzymów może objawiać się różnorodnymi symptomami, najczęściej związanymi z zaburzeniami trawienia i wchłaniania składników odżywczych. 

Ich rozpoznanie jest ważne, aby możliwe było odpowiednie leczenie i poprawa jakości życia. 

Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, należy skonsultować się z lekarzem lub gastroenterologiem. Specjalista przeprowadzi niezbędne badania i diagnostykę, aby potwierdzić lub wykluczyć niedobór enzymów i zaproponować odpowiednie leczenie lub suplementację.

1. Wzdęcia (meteorismus)

Jednym z najczęstszych objawów niedoboru enzymów są wzdęcia. 

Gdy trawienie jest utrudnione z powodu braku enzymów, pokarm zalega w żołądku i jelitach, co prowadzi do fermentacji i powstawania gazów. Może to powodować uczucie pełności i dyskomfortu w obrębie brzucha.

2. Bóle żołądka i bóle brzucha

Niestrawiony pokarm zalegający w żołądku i jelitach może powodować bóle żołądka. Bóle te są często związane z gazami i wzdęciami, ale mogą być też ostrzejsze, zwłaszcza gdy pokarm nie przemieszcza się prawidłowo przez przewód pokarmowy.

3. Biegunka lub zaparcia

Zaburzenia trawienia mogą prowadzić do zmian w pracy jelit. Brak enzymów może przyspieszać lub spowalniać proces trawienia, powodując biegunkę lub zaparcia. W zależności od nasilenia niedoboru, problemy te mogą być przewlekłe lub okresowe.

4. Nietolerancja niektórych pokarmów

Brak konkretnych enzymów trawiennych może prowadzić do nietolerancji na określone pokarmy. Na przykład, niedobór laktazy prowadzi do nietolerancji produktów mlecznych. Z kolei brak lipazy może utrudniać trawienie tłuszczów, co skutkuje dyskomfortem po spożyciu tłustych potraw.

5. Niewyjaśniona utrata masy ciała

Upośledzone trawienie i niewłaściwe przyswajanie składników odżywczych mogą prowadzić do utraty masy ciała, nawet jeśli apetyt pozostaje normalny. Organizm nie jest w stanie przyswoić odpowiedniej ilości kaloriii składników odżywczych, co skutkuje niedoborem energii i spadkiem masy ciała.

6. Słabe wchłanianie składników odżywczych

Brak enzymów utrudnia rozkład i wchłanianie składników odżywczych, takich jak witaminy, minerały, białka, węglowodany i tłuszcze. 

Może to prowadzić do niedoborów podstawowych składników odżywczych i objawów takich jak zmęczenie, osłabienie, anemia, problemy skórne i obniżona odporność.

7. Nieświeży oddech (halitoza)

Nieprzyjemny zapach z ust może być wynikiem procesów fermentacyjnych w przewodzie pokarmowym. Niestrawione resztki jedzenia, które zalegają w żołądku i jelitach, mogą prowadzić do powstawania nieprzyjemnych gazów, a co za tym idzie – do nieświeżego oddechu.

8. Częste infekcje lub osłabiona odporność

Układ trawienny odgrywa istotną rolę w ochronie immunologicznej organizmu. Gdy enzymy nie działają skutecznie, a składniki odżywcze nie są prawidłowo przyswajane, organizm może stać się bardziej podatny na infekcje. 

Objawy takie jak częste przeziębienia, infekcje dróg moczowych czy problemy trawienne mogą być oznaką, że układ odpornościowy nie działa prawidłowo.

9. Złe samopoczucie fizyczne i emocjonalne

Problemy trawienne związane z niedoborem enzymów mogą prowadzić do przewlekłego stresu i dyskomfortu, wpływając negatywnie na stan emocjonalny. Objawy takie jak lęk, depresja czy rozdrażnienie często wiążą się z problemami w obrębie układu pokarmowego.

10. Problemy skórne

Nieprzyswojone składniki odżywcze oraz toksyny nagromadzone w organizmie z powodu zaburzeń trawiennych mogą objawiać się na skórze w postaci trądziku, egzemy, podrażnień czy suchości skóry.

Istnieje wiele testów, które mogą pomóc w diagnozowaniu niedoboru enzymów lub problemów z ich funkcjonowaniem. Zazwyczaj są one stosowane w celu ustalenia przyczyny dolegliwości trawiennych i potwierdzenia bądź wykluczenia niedoboru enzymów. 

Test aktywności laktazy (test na nietolerancję laktozy)

To jeden z najczęściej stosowanych testów do diagnozowania niedoboru enzymu laktazy, niezbędnego do trawienia laktozy (cukru mlecznego). Gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości laktazy, rozwija się nietolerancja laktozy, która objawia się wzdęciami, gazami i biegunką po spożyciu produktów mlecznych.

W teście wodorowym pacjent wypija napój zawierający laktozę, a następnie mierzy się stężenie wodoru w wydychanym powietrzu. Podwyższone wartości wskazują, że laktoza nie została odpowiednio strawiona i ulega fermentacji w jelitach.

W teście glukozy we krwi po spożyciu laktozy mierzy się poziom glukozy we krwi. Niski poziom może sugerować, że laktoza nie została wchłonięta, co wskazuje na niedobór laktazy.

Test funkcji trzustki (enzymy trzustkowe)

Ten test ocenia czynność trzustki, która produkuje enzymy trawienne, takie jak amylaza, lipaza i proteaza. Niedobór tych enzymów może prowadzić do bólu brzucha, wzdęć, biegunek i utraty masy ciała.

Poprzez badanie kału (koprogram) mierzy się poziom niestrawionych tłuszczów w stolcu. Wysoki ich poziom może świadczyć o niedoborze lipazy – enzymu odpowiedzialnego za trawienie tłuszczów.

Testy poziomu amylazy i lipazy w surowicy krwi pozwalają ocenić ich ilość w organizmie. Niskie wartości mogą wskazywać na problemy z trzustką.

Test na niedobór enzymów trawiących węglowodany (np. amylaza)

Jeśli masz trudności z trawieniem węglowodanów, można wykonać test oceniający poziom amylazy – enzymu odpowiedzialnego za rozkład węglowodanów. Niskie poziomy amylazy mogą świadczyć o enzymatycznym niedoborze wpływającym na trawienie cukrów.

Testy na celiakię

U osób z celiakią (nietolerancją glutenu), testy na obecność przeciwciał mogą wskazywać na uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego i możliwy niedobór enzymów. W wyniku uszkodzenia ścian jelita zdolność do produkcji enzymów trawiennych może się obniżyć.

Badania endoskopowe

W niektórych przypadkach przeprowadza się endoskopię – wprowadzenie małej kamery przez usta lub odbyt, aby ocenić stan żołądka i jelit. Badanie może ujawnić oznaki uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego, które mogą prowadzić do niedoboru enzymów.

Test fermentacji węglowodanów

Przy podejrzeniu niedoboru enzymów trawiących węglowodany można wykonać test oddechowy mierzący poziom dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu po spożyciu węglowodanów.

Testy te mogą pomóc w diagnozie niedoboru enzymów i ukierunkować lekarzy na odpowiednie leczenie. Jeśli odczuwasz objawy takie jak wzdęcia, ból brzucha, biegunka lub utrata masy ciała, warto skonsultować się ze specjalistą, który może zalecić właściwe badania i postawić trafną diagnozę.

Podjęcie szybkich działań przy niedoborze enzymów ma kluczowe znaczenie, ponieważ nieprawidłowe trawienie i wchłanianie składników odżywczych może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. 

Gdy układ trawienny nie działa prawidłowo, odbija się to negatywnie na ogólnym stanie zdrowia i samopoczuciu organizmu. 

Szybkie działanie pomaga w:

• Zapobieganiu niedoborom żywieniowym– szybka diagnoza i leczenie niedoboru enzymów mogą zapobiec pojawieniu się braków żywieniowych poprzez zastosowanie suplementów enzymatycznych lub zmianę diety.

• Uniknięciu przewlekłych problemów trawiennych– szybka reakcja na niedobór konkretnych enzymów może znacząco zmniejszyć związane z nimi objawy. Z kolei brak leczenia może pogłębić problem i doprowadzić do przewlekłych dolegliwości wpływających na jakość życia. Wczesne wykrycie przyczyny i podjęcie odpowiednich działań może obniżyć ryzyko rozwoju przewlekłych schorzeń.

• Poprawie trawienia i wchłaniania składników odżywczych– szybkie działanie, takie jak suplementacja enzymami trawiennymi lub dostosowanie diety, może przywrócić prawidłowe trawienie. To z kolei poprawia wchłanianie składników odżywczych i zapobiega nagromadzeniu się toksyn w organizmie, co mogłoby negatywnie wpływać na różne układy i narządy.

• Wsparciu układu odpornościowego– Jelita odgrywają ważną rolę w odporności, ponieważ duża część komórek odpornościowych się tam znajduje. Jeśli układ trawienny nie działa poprawnie, zwiększa się ryzyko infekcji i innych problemów zdrowotnych. Wczesna interwencja pomaga wzmocnić odporność i zmniejszyć podatność na choroby.

• Poprawa poziomu energii i witalności – Podjęcie szybkich działań w celu przywrócenia prawidłowego trawienia może zwiększyć poziom energii, poprawić witalność i ogólne samopoczucie.

• Zapobieganie powikłaniom związanym z niewydolnością trzustki – trzustka odgrywa kluczową rolę w produkcji enzymów trawiennych. Ich niedobór może prowadzić do niewydolności trzustki – poważnego schorzenia, które może wymagać leczenia farmakologicznego, w tym terapii enzymatycznej. Wczesne działania mogą zapobiec rozwojowi tego stanu i pomóc w zachowaniu zdrowia trzustki.

• Zapobieganie stresowi i problemom emocjonalnym– Poprawa zdrowia układu trawiennego może zmniejszyć poziom stresu, poprawić nastrój i jakość życia.

• Zapobieganie długotrwałym problemom zdrowotnym – jeśli nie zostaną podjęte szybkie działania w przypadku niedoboru enzymów, istnieje ryzyko rozwoju przewlekłych problemów zdrowotnych. Należą do nich przewlekłe choroby układu pokarmowego, niedobory witamin i minerałów, a także zwiększone ryzyko chorób metabolicznych. Im wcześniej zostanie wykryty i leczony niedobór enzymów, tym mniejsze ryzyko powikłań.

Wczesne wykrycie niedoboru enzymów odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu poważniejszym problemom zdrowotnym. Wczesna interwencja może poprawić trawienie, zmniejszyć ryzyko niedoborów istotnych składników odżywczych i przyczynić się do ogólnego dobrostanu. W przypadku podejrzenia niedoboru warto skonsultować się ze specjalistą, który zleci odpowiednie badania i zaproponuje skuteczny plan leczenia.

Produkty zawierające naturalne enzymy odgrywają ważną rolę we wspieraniu procesów trawiennych, jednocześnie wspomagając zdrowie układu pokarmowego. 

Wiele z tych produktów to sfermentowana żywność lub pokarmy bogate w enzymy, które mogą wspierać rozkład składników odżywczych i łagodzić różnego rodzaju problemy trawienne.

Kiszona kapusta

Kiszona kapusta to znany przykład sfermentowanego produktu, który zawiera korzystne bakterie (probiotyki) i enzymy. Podczas procesu fermentacji rozwijają się dobroczynne bakterie (np. Lactobacillus spp.), które produkują enzymy pomagające rozkładać węglowodany i ściany komórkowe warzyw – szczególnie enzym celulazę. Dzięki temu kapusta staje się łatwo przyswajalna i wspomaga trawienie.

Kimchi

Kimchi to tradycyjna koreańska potrawa przygotowana z fermentowanej kapusty pekińskiej i innych warzyw, zawierająca również probiotyki i aktywne enzymy. Znana jest z działania przeciwutleniającego i przeciwzapalnego.

Miso

Miso to fermentowana pasta przygotowana z soi, soli i grzyba Aspergillus oryzae. Zawiera aktywne enzymy, które wspomagają trawienie białek i węglowodanów. 

Poza tym miso to doskonałe źródłoaminokwasów i korzystnych bakterii, które wspierają mikrobiom jelitowy. Do głównych enzymów zawartych w miso należą proteazy, amylazy i lipazy.

Kiwi

Kiwi zawiera enzym aktynidynę, który jest znany ze swojej zdolności do rozkładania białek i ułatwiania ich trawienia. Enzym ten jest także wykorzystywany do zmiękczania mięsa i wspiera trawienie białek w żołądku.

Imbir

Imbir to nie tylko aromatyczny korzeń, ale także silny stymulator trawienia, dzięki obecności enzymów takich jak amylaza i proteaza, które wspierają rozkład węglowodanów i białek.

Morele

Morele zawierają enzymy takie jak amylaza, które wspomagają rozkład węglowodanów. Dodatkowo są bogatym źródłem witamin i minerałów, wspierających układ trawienny.

Sos sojowy

Sos sojowy to produkt fermentacji soi, który zawiera enzymy wspomagające trawienie białek i węglowodanów. Jest bogaty w aminokwasy, odgrywające ważną rolę w procesach trawienia i metabolizmu.

Ananas

Ananas jest bogaty w enzym bromelainę, znaną z działania rozkładającego białka. Bromelaina pomaga łagodzić stany zapalne i przyspiesza trawienie białek w organizmie.

Papaja

Papaja zawiera enzym papainę, który jest silnym enzymem proteolitycznym, wspomagającym trawienie białek. Wykazuje również właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Jabłka

Jabłka zawierają enzym pektynazę, który wspomaga rozkład pektyn i ścian komórkowych. Dzięki temu jabłka są łatwo trawione i korzystnie wpływają na pracę układu pokarmowego.

Poniżej przedstawiamy podsumowującą tabelę enzymów i ich źródeł:

Włączenie tych produktów do codziennej diety może znacząco poprawić trawienie i przyswajanie składników odżywczych, dzięki enzymom, które zawierają. Wspierają one nie tylko rozkład pokarmu, ale mogą również łagodzić problemy żołądkowo-jelitowe i wspomagać ogólne zdrowie organizmu.

W kolejnej tabeli przedstawiamy niektóre objawy, które mogą wskazywać na niedobór określonych enzymów, ich potencjalne przyczyny oraz produkty, które mogą pomóc:

W przypadku poważnego niedoboru wynikającego z dysfunkcji enzymatycznej, same produkty spożywcze nie będą w stanie złagodzić objawów – wręcz przeciwnie. Dzieje się tak, ponieważ w naturze wiele produktów bogatych w konkretne makroskładniki zawiera jednocześnie enzymy lub związki ułatwiające ich trawienie. 

Na przykład awokado jest bogate w jednonienasycone tłuszcze, które u zdrowych osób stymulują wydzielanie żółci i mogą wspomóc trawienie tłuszczów. Jednak u osób z zaburzeniami pracy trzustki spożycie awokado może nasilić objawy takie jak steatorrhea (wydalanie tłuszczów z kałem) oraz wzdęcia.

Oprócz wspierania trawienia, enzymy przynoszą szereg dodatkowych korzyści zdrowotnych, które często są niedoceniane. Biorą one aktywny udział w niemal wszystkich procesach metabolicznych w organizmie, w tym w syntezie hormonów, detoksykacji i regeneracji komórkowej. 

Gdy enzymy są dostarczane w odpowiedniej ilości, mogą zmniejszyć stany zapalne w organizmie, wspierać układ odpornościowy i poprawić wchłanianie niezbędnych witamin i minerałów.

U osób z zespołem jelita drażliwego, nietolerancjami pokarmowymi lub zaburzeniami wchłaniania, dodatkowa suplementacja enzymami może pomóc zredukować wzdęcia, gazy i bóle brzucha. 

Enzymy rozkładające laktozę, na przykład, pomagają osobom z nietolerancją laktozy jeść z większym komfortem. 

Proteazy – enzymy odpowiedzialne za trawienie białek – mogą wspierać szybszą regenerację po wysiłku fizycznym lub urazach, redukując zakwasy i przyspieszając proces odbudowy tkanek.

W niektórych przypadkach enzymy wykazują również działanie przeciwbakteryjne, tworząc niekorzystne warunki dla rozwoju szkodliwych bakterii w jelitach. Wspomaga to równowagę mikrobiomu jelitowego, co przekłada się bezpośrednio na odporność, nastrój, a nawet funkcje poznawcze. 

Podsumowując – enzymy są istotne nie tylko dla żołądka, ale dla całej harmonii i sprawności organizmu.

Czy niedobór enzymów można łatwo rozpoznać wyłącznie po objawach?

Niekoniecznie. Objawy takie jak wzdęcia, gazy, uczucie ciężkości po posiłku czy zmiany w wypróżnianiu są powszechne, ale mogą mieć wiele przyczyn – np. zespół jelita drażliwego czy nietolerancje pokarmowe. Dlatego ważne jest, aby ocenić je w szerszym kontekście i, jeśli utrzymują się, skonsultować się ze specjalistą oraz rozważyć badania laboratoryjne.

Czy żywność fermentowana może całkowicie zastąpić enzymy?

Fermentowane produkty, takie jak kiszona kapusta, miso, kimchi czy sos sojowy, są doskonałym źródłem naturalnych enzymów i mogą wspomagać trawienie. Jednak przy poważniejszych niedoborach, zwłaszcza związanych z chorobami trzustki lub u osób starszych, ich działanie może być niewystarczające i konieczna może być suplementacja enzymami.

Czy istnieje ryzyko przedawkowania enzymów z suplementów lub żywności?

Enzymy pochodzące z żywności są bezpieczne i bardzo trudno je przedawkować. Natomiast w przypadku suplementów, szczególnie przy samodzielnym stosowaniu i wysokich dawkach, mogą pojawić się łagodne dolegliwości żołądkowe, np. biegunka. Dlatego zaleca się rozpoczynanie od niskiej dawki i – jeśli to konieczne – konsultację z lekarzem lub dietetykiem.

Źródła:

• https://bgapc.com/understanding-and-managing-digestive-enzyme-deficiencies/

• https://www.healthline.com/health/exocrine-pancreatic-insufficiency/the-role-of-digestive-enzymes-in-gi-disorders#who-needs-digestive-enzymes

• https://enzymedica.com/blogs/digest-this/high-enzyme-foods?srsltid=AfmBOorW1Pok0IvU-96RAHPdodpavIzdNe_cl64hi_6VFTrehSeSyJom