Budowa i funkcje jelita cienkiego i jelita grubego

Dwunastnica

Dwunastnica jest częścią górnego odcinka przewodu pokarmowego (GIT) i rozpoczyna się za odźwiernikiem żołądka.

Składa się z następujących części:

• Bańka (Bulbus duodeni): To pierwszy segment za żołądkiem. Ma gładką powierzchnię, bez wyraźnych fałdów błony śluzowej, i pod względem anatomicznym jest najbardziej narażony na powstawanie wrzodów.

• Część zstępująca (Pars descendens): Ta część biegnie pionowo w dół po prawej stronie kręgosłupa. Znajdują się w niej ważne struktury anatomiczne, takie jak brodawka większa dwunastnicy (brodawka Vatera, papilla Vateri), do której uchodzą przewody żółciowe i trzustkowy. To tutaj uwalniane są ich sole i enzymy

• Część pozioma (Pars horizontalis): Przebiega poziomo przez kręgosłup, przechodząc z jego prawej strony na lewą, bezpośrednio nad aortą i żyłą główną dolną.

• Część wstępująca: Ta część wznosi się ku górze i na lewo, łącząc się z jelitem czczym za pomocą więzadła Treitza.

Histologicznie dwunastnica posiada typową dla cienkiego jelita czterowarstwową strukturę, obejmującą błonę śluzową (mukozę), podśluzową (submukozę), warstwę mięśniową oraz surowiczą (adwentycję).

Błona śluzowa zawiera gruczoły Brunnera, których rolą jest wydzielanie zasadowego śluzu i neutralizowanie kwaśnej treści żołądkowej.

Funkcją dwunastnicy jest przyjmowanie treści pokarmowej z żołądka i mieszanie jej z żółcią i enzymami trzustkowymi, aby rozpocząć wstępne trawienie tłuszczów, węglowodanów i białek.

Główna rola tego narządu to zapewnienie optymalnego pH dla działania enzymów trzustkowych.

Dwunastnica ma podwójne unaczynienie. Górna część jest zaopatrywana przez górną tętnicę trzustkowo-dwunastniczą, która odchodzi od pnia trzewnego. Dolna część jest zaopatrywana przez dolną tętnicę trzustkowo-dwunastniczą, będącą odgałęzieniem górnej tętnicy krezkowej.

Dwunastnica ma również podwójną inervację: współczulną (z splotu trzewnego) i przywspółczulną (z nerwu błędnego), które odpowiadają za jej motorykę i wydzielanie.

Jelito czcze

Jelito czcze zaczyna się za więzadłem Treitza i stanowi środkową część cienkich jelit. Jego długość wynosi około od 2 do 3 metrów i stanowi około 40% całkowitej długości cienkich jelit.

Jego główną rolą jest kontynuacja trawienia składników odżywczych, rozpoczętego w dwunastnicy, oraz zapoczątkowanie ich wchłaniania do krwiobiegu.

Znajduje się wewnątrzotrzewnowo (całkowicie otoczone otrzewną), w górnej lewej połowie jamy brzusznej. Łączy się ze ścianą brzucha za pomocą krezki, która zawiera naczynia krwionośne i limfatyczne oraz nerwy.

Histologicznie zbudowane jest z tych samych czterech warstw, które omówiliśmy przy dwunastnicy, przy czym błona śluzowa pokryta jest licznymi kosmkami i kryptami Lieberkuhna, zwiększającymi powierzchnię wchłaniania.

W tej części nie występują gruczoły Brunnera, charakterystyczne dla dwunastnicy. W podśluzówce nie występują również skupiska tkanki limfatycznej.

Unaczynienie pochodzi głównie z górnej tętnicy krezkowej, która tworzy liczne łuki naczyniowe i rozgałęzienia. Krew żylna odpływa przez żyłę krezkową górną do żyły wrotnej i dalej do wątroby.

Inervacja tej części jelita cienkiego jest współczulna.

Jelito kręte

Znajduje się całkowicie w jamie brzusznej (wewnątrzotrzewnowo), głównie w jej dolnej prawej części. Aparat zawieszający to krezka, która odpowiada za unaczynienie, drenaż limfatyczny i unerwienie jelita poprzez struktury, które przez nią przechodzą.

Histologicznie jest niemal identyczne z jelitem czczym, przy czym kosmki w jelicie krętym są cieńsze. Występują skupiska tkanki limfatycznej odpowiedzialne za funkcje immunologiczne, zwane płytkami Peyera. Warstwa podśluzowa i mięśniowa są dobrze rozwinięte.

Unaczynienie tej części jelita cienkiego również pochodzi z górnej tętnicy krezkowej, a unerwienie jest identyczne.

Główną funkcją jelita krętego jest resorpcja soli żółciowych, które są następnie transportowane do wątroby w celu ponownego metabolizowania.

Ponadto w jelicie krętym odbywa się wchłanianie witaminy B12 poprzez jej wiązanie z czynnikiem wewnętrznym żołądka (gastric intrinsic factor) oraz końcowe wchłanianie pozostałych składników odżywczych, które nie zostały przyswojone w poprzednich odcinkach jelita.

Kątnica

Kątnica, znana także jako cecum, znajduje się w dolnej prawej części jamy brzusznej, bezpośrednio za jelitem krętym. Oba jelita oddzielone są zastawką krętniczo-kątniczą (zastawka Bauhina).

Ma kształt kopułkowaty lub woreczkowaty, a histologicznie znacznie różni się od jelita krętego – brak w niej kosmków w warstwie śluzowej, natomiast w podśluzówce występuje duża gęstość krypt Lieberkuhna, które wydzielają śluz.

W warstwie podśluzowej znajduje się dobrze rozwinięta struktura limfatyczna, co sugeruje udział w ochronie immunologicznej.

W kątnicy inicjowany jest początkowy proces fermentacji bakteryjnej.

Wyrostek robaczkowy jest przydatkiem kątnicy, który ma wąską, rurkowatą strukturę i przypomina robaka, stąd jego łacińska nazwa appendix vermiformis (vermix – z łac. robak). Pełni funkcję limfatyczną i immunologiczną.

Okrężnica

Okrężnica jest główną częścią jelita grubego i dzieli się na cztery segmenty.

Zanim opiszemy cechy każdego z tych segmentów, warto zaznaczyć pewną szczególną cechę histologicznej budowy jelita grubego – warstwa mięśniowa jest podzielona na dwie: okrężną i podłużną.

Warstwa okrężna odpowiada za skurcz i rozkurcz światła jelita, a warstwa podłużna, tworząca trzy taśmy (taeniae) wzdłuż jelita, odpowiada za jego perystaltykę.

To główna różnica w budowie cienkiego i grubego jelita – w jelicie cienkim obie warstwy mięśniowe biegną równomiernie wzdłuż całej jego powierzchni.

Okrężnica wstępująca (Colon ascendens)

Ta część okrężnicy zaczyna się bezpośrednio od kątnicy, wznosi się ku górze i sięga wątroby, gdzie tworzy zakręt – flexura coli dextra (hepaticzna). Jest położona zaotrzewnowo, a jej główną funkcją jest wchłanianie wody i elektrolitów.

Okrężnica poprzeczna (Colon transversum)

Rozciąga się od zagięcia wątrobowego do zagięcia śledzionowego (flexura coli sinistra – splenica). Znajduje się wewnątrzotrzewnowo, a do tylnej ściany jamy brzusznej przytwierdzona jest za pomocą krezki poprzecznicy. Stanowi obszar intensywnej fermentacji bakteryjnej.

Okrężnica zstępująca (Colon descendens)

Rozpoczyna się od zagięcia śledzionowego (lewego) i położona jest zaotrzewnowo. Dochodzi do esicy. Wchłanianie wody i elektrolitów jest w niej mniej intensywne, a główną funkcją jest transport treści kałowej.

Esica (Colon sigmoideum)

Esica położona jest wewnątrzotrzewnowo i jest przytwierdzona do ściany brzucha za pomocą swojej krezki, która zapewnia jej unaczynienie i ruchomość.

Ma charakterystyczny kształt litery S i stanowi połączenie między okrężnicą zstępującą (colon descendens) a odbytnicą.

Dla powyższych odcinków okrężnicy charakterystyczne jest ułożenie warstw mięśniowych i tworzenie taśm (taeniae), które prowadzą do powstawania uwypukleń zwanych haustracjami.

Wyglądają one w ten sposób:

Oprócz charakterystycznych haustracji i taśm, jelito grube posiada również specyficzne przydatki tłuszczowe – appendices epiploicae, które są przytwierdzone do ściany jelita.

Unaczynienie okrężnicy wstępującej i poprzecznej pochodzi głównie z górnej tętnicy krezkowej, a pozostałych części – z dolnej tętnicy krezkowej.

Odpływ krwi żylnej odbywa się odpowiednio przez górną i dolną żyłę krezkową bezpośrednio do układu żyły wrotnej.

Unerwienie jest takie samo jak w jelicie cienkim. Układ współczulny hamuje perystaltykę, natomiast przywspółczulny stymuluje motorykę i wydzielanie.

Odbytnica (Rectum)

Odbytnica znajduje się w miednicy mniejszej i ma długość około 20 cm. Nie posiada typowych dla jelita grubego cech strukturalnych.

W jej obrębie formuje się rozszerzona część – bańka odbytnicy, która może znacznie się rozciągać i dzięki tej właściwości służy jako zbiornik dla mas kałowych.

Odbytnica kończy się kanałem odbytu, u którego ujścia znajdują się dwa pierścienie mięśniowe – wewnętrzny i zewnętrzny zwieracz odbytu. Rozluźniają się i napinają podczas aktu defekacji.

Jakie są główne różnice między jelitem cienkim a grubym?

Jelita cienkie i grube różnią się zasadniczo pod względem budowy i funkcji — jelito cienkie odpowiada za trawienie i wchłanianie składników odżywczych, natomiast jelito grube za wchłanianie wody i usuwanie kału.

Jakie są główne odcinki jelita cienkiego?

Jelito cienkie dzieli się umownie na trzy główne odcinki: dwunastnicę, jelito czcze i jelito kręte.

Jakie są główne odcinki jelita grubego?

Jelito grube dzieli się na kątnicę, okrężnicę, odbytnicę i kanał odbytu.

Źródła

• https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/digestive-system-how-it-works

• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279303/